Εξαιτίας της ομάδας του 1968, στα 16 μου χρόνια , το 1978, έγινα μέλος της Manchester United, πληρώνοντας από το χαρτζιλίκι μου ένα υπέρογκο για την εποχή ποσό, -αν θυμάμαι καλά 26.000 δρχ. το χρόνο- σε κόντρα με πολλούς από τους φίλους μου, οπαδούς της Leeds, της Arsenal (οπαδός της είναι ο γιός μου) και κυρίως της αχώνευτης Liverpool.
Η Manchester United είναι μαζί με την Athletic του Bilbao, την Borrussia του Monchengladbach , την Napoli και τον Ερυθρό Αστέρα Βελιγραδίου οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι των οποίων ήμουν, είμαι και θα παραμείνω οπαδός -για διαφορετικούς λόγους η κάθε μια.
Αφιερωμένο στην καλύτερη ομάδα που εμφανίστηκε -ποτέ- στο νησί.
Πολλοί την χαρακτηρίζουν καλύτερη ακόμα κι απ' αυτήν του Sir Alex Ferguson.
Η Manchester United είναι μαζί με την Athletic του Bilbao, την Borrussia του Monchengladbach , την Napoli και τον Ερυθρό Αστέρα Βελιγραδίου οι ποδοσφαιρικοί σύλλογοι των οποίων ήμουν, είμαι και θα παραμείνω οπαδός -για διαφορετικούς λόγους η κάθε μια.
Αφιερωμένο στην καλύτερη ομάδα που εμφανίστηκε -ποτέ- στο νησί.
Πολλοί την χαρακτηρίζουν καλύτερη ακόμα κι απ' αυτήν του Sir Alex Ferguson.
«Εκείνη την ημέρα είχα τα γενέθλια μου. Θυμάμαι πως γυρνώντας από το σχολείο έτρεξα να ανοίξω τις ευχετήριες κάρτες που μου είχαν στείλει. Ήταν έξω στη βεράντα δίπλα στη μπάλα . Ήθελα να μοιάσω στον Ντάνκαν Έντουαρντς . Γυρίζοντας πάλι μέσα στο σπίτι το ραδιόφωνο μετέδωσε αστραπιαία τα νέα για την αεροπορική τραγωδία. Ένοιωσα να χάνω τη γη κάτω απ΄τα πόδια μου. Έκατσα για αρκετή ώρα σαστισμένος έως ότου δεν άντεξα , λύγισα και ξέσπασα σε λυγμούς . Από τότε μέχρι και σήμερα όταν ξημερώνει η έκτη του Φλεβάρη έρχονται στο νου μου εκείνες οι φοβερές στιγμές και ασυναίσθητα βουρκώνω. Με πνίγουν συναισθήματα πόνου, οργής και αγάπης για εκείνους που χαθήκανε, για τη κακία στιγμή και τον ελλιπή έλεγχο στο αεροσκάφος , για εκείνη την ομάδα που χάθηκε παίρνοντας μαζί της στα σύννεφα την πρόκριση για την αθανασία.» , ήταν τα λόγια του Τζό Κουκ από το Μπέρμιχαμ της Αγγλίας , οπαδού της Μάντσεστερ Γιουναιτεντ.Λέξεις αληθινές, από καρδιάς , λέξεις ποτισμένες από τα δάκρια εκατομμύρια φιλάθλων των «μωρών του Ματ Μπάσμπι» παλιότερων αλλά και νεότερων.
Όσα δε φέρνει ο χρόνος τα φέρνει η στιγμή
Το ρολόι έξω από το ΟλντΤραφορντ έδειχνε λίγο μετά τις τρεις το μεσημέρι και ο μουντός αγγλικός ουρανός έγινε ακόμα ποιο σκοτεινός στην είδηση που μεταδιδόταν συνέχεια και συνέχεια από όλα τα μέσα ενημέρωσης στο «νησί»: « Τραγωδία στο Μόναχο. Το αεροπλάνο που μετέφερε την ομάδα της Μάντσεστερ Γιουναιτεντ συντριβεί λίγο μετά την απογείωση του παρασέιρωντας στο θάνατο 21 άτομα. Ανάμεσα τους και οκτώ βασικά στελέχη της ομάδας των «κόκκινων διαβόλών. Το αεροσκάφος εκτελούσε τη πτήση, Βελιγράδι -Μόναχο -Μαντσεστερ.»
Στο άκουσμά αυτής της είδησης πάγωσαν τα πάντα. Ήταν κάτι που συγκλόνισε συθέμελα το αθλητικό ( και όχι μόνο ) κόσμο στην Αγγλία. Τα θύματα αυτής της τραγωδίας ήταν οι : Ρότζερ Μπέρν, Τόμμυ Τέιλορ, Έντι Κόλεμαν, Μάρκ Τζόουνς , Μπίλι Γουίλαν, Τζεφ Μπέντ, Ντέιβιντ Πέγκ, ο γυμναστής Τομ Κάρυ και ο Μπέρτ Γουέλει. Στους παραπάνω ήρθε να προστεθεί δύο εβδομάδες αργότερα και ένας ακόμα, το μεγαλύτερο ταλέντο του βρετανικού ποδοσφαίρου εκείνη την εποχή, ο Ντανκαν Εντουαρντς που υπέκυψε στα τραύματα του.
Είχε αφανιστεί σχεδόν ολόκληρη η ομάδα αλλά η ζωή έπρεπε να μαζέψει και πάλι τα κομμάτια της και να κοιτάξει την επόμενη μέρα . Αυτό θα το αναλάμβανε ο άνθρωπος εκείνος που κατάφερε να νικήσει τον θάνατο, ο Ματ Μπάσμπι.
Ο Μπάσμπι ξεκίνησε πάλι από την αρχή και στηριζόμενος πάλι στα νέα παιδιά αλλά και στον επίσης διασωθέντα 18χρονο Μπόμπι Τσάρλτον έβαλε σκοπό πλέον να φτιάξει έναν θρύλο. Έτσι κι έγινε, τα κατάφερε δημιουργώντας τους επόμενους «μπέμπηδες».
Σαν έτοιμοι από καιρό
Ήταν Τετάρτη 29 Μαΐου του 1968. Στάδιο Γουέμπλει ώρα 19:45. Τελικός του Κυπέλλου Πρωταθλητριών ομάδων Ευρώπης. Διεκδικητές του βαρύτιμου τροπαίου Μπενφίκα και Μάντσεστερ Γιουναιτεντ.
Μπροστά σε περίπου 100.000 κόσμο η Γιουναιτεντ κόντρα στην πρωταθλήτρια Ευρώπης του 61 και του 62, έπαιξε κοντρόλ ποδόσφαιρο και ευτύχησε να μπει μπροστά στο σκορ στο 54΄ με κεφαλιά του Τσάρλτον. Παρόλα αυτά η ομάδα της Εουσέμπιο κατάφερε να φέρει το παιχνίδι στα ίσια στο 78΄ με τον Γκράσα χάνοντας μεγάλη ευκαιρία να πάρει το ματς στο 90ο λεπτό. Μέχρι εκεί όμως καθώς η παράταση ξεκίνησε και τέλειωσε με τους Αγγλους να έχουν την απόλυτη κυριαρχία στον αγώνα. Η ιστορία έγραψε με χρυσά γράμματα: Μάντσεστερ Γιουναιτεντ-Μπενφίκα 4-1 με σκόρερ τον αέρινο Μπεστ, τον πιτσιρικά Μπράιαν Κιντ την μέρα των γενεθλίων του και ξανά τον Τσάρλτον.
Κατά πολλούς αυτή η επιτυχία ήταν ένας φόρος τιμής για εκείνη την αδικοχαμένη γενιά που έφυγε το κρύο μεσημέρι στο χιονισμένο αλλά βαθιά αιματοβαμμένο Μόναχο. Κατά άλλους ήταν η προσωπική δικαίωση εκείνου του ανθρώπου που είχε το κουράγιο να σταθεί ξανά στα πόδια του και να οδηγήσει μια χούφτα από αμούστακα παιδιά στην επαγγελματική ωριμότητα και την ποδοσφαιρική τους καταξίωση: τον σερ Ματ Μπάσμπι.
Η μεγάλη ανατροπή
Η ημέρα του τελικού της Βαρκελώνης ,26 τουΜαη του 1999, παραληλλα με την επιστροφή των «κόκκινων διαβόλων» σε τελικό του κυπέλλου πρωταθλητριών μετά 31 χρόνια συνέπεσε πάνω στην επέτειο των 90 χρόνων από τη γέννηση του πνευματικού «πατέρα» του Άλεξ Φέρκιουσον , του σερ Μάτ Μπάσμπι. Κατά γενική ομολογία το αποτέλεσμα στον τελικό του «Καμπ Νου» ανάμεσα στη Μπάγερν Μονάχου και της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ είναι η πιο τρελή ανατροπή στην ιστορία του θεσμού του Κυπέλλου Πρωταθλητριών.
Glory, glory Man. United
Τελικά η ζωη και η ιστορία μας διδάσκουν πως όσο και άσχημα να ‘ναι τα παιχνίδια της μοίρας ποτέ δεν θα πρέπει να το βάζεις κάτω να σκύβεις άβουλα το κεφάλι στα τερηπια της ζωης.Αντιθέτως θα πρέπει να ορθώσεις ανάστημα και να δώσεις τις μάχες σου, γιατί έτσι ίσως έρθει η στιγμή που θα δικαιωθείς.
Τέτοιοι άνθρώποι με ήθος αθλητικό αλλά κυρίως ατσάλινη καρδιά , με όραμα και διορατικότητα δεν βγαίνουν κάθε μέρα ίσως να γεννιούνται ένας ανά εκατό χρόνια, αλλά τουλάχιστον γεννιούνται. Τέτοια στόφας άνθρωπος ήταν ο Μπασμπι , τέτοιας στόφας ομάδας είναι και η Γιουνάιτεντ. Και έτσι θα παραμείνει.
6/2/1958
Όταν το χιόνι του Μονάχου βάφτηκε κόκκινο
Σήμερα, 6 Φεβρουαρίου 2008, συμπληρώνονται 50 χρόνια από το τραγικό αεροπορικό δυστύχημα στο οποίο ξεκληρίστηκε η ομάδα της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ.
Ήταν στις 6 Φεβρουαρίου του 1958. Η Γιουνάιτεντ επέστρεφε στην Αγγλία από το Βελιγράδι, όπου την προηγούμενη μέρα είχε αποσπάσει ισοπαλία 3-3 από τον Ερυθρό Αστέρα (αν και προηγήθηκε με 3-0 στο ημίχρονο) και σε συνδυασμό με το 2-1 του πρώτου αγώνα, προκρίθηκε στα ημιτελικά του –τότε- Κυπέλλου Πρωταθλητριών.
Το δικινητήριο αεροπλάνο των βρετανικών αερογραμμών, τύπου «Ελίζαμπεθ», μήκους 25 μέτρων και βάρους 24 τόνων, που εκτελούσε την πτήση 609 και μετέφερε την αποστολή της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ πίσω στην Αγγλία, σταματά στο χιονισμένο Μόναχο για ανεφοδιασμό καυσίμων. Οι καιρικές συνθήκες ήταν εκ διαμέτρου αντίθετες με αυτές του Βελιγραδίου. Ήλιος και ζέστη στα Βαλκάνια, παγωνιά, ομίχλη και χιόνι στο Μόναχο.
Ο πιλότος Τζέιμς Θέιν αποτυγχάνει δύο φορές να σηκώσει το αεροπλάνο από τον παγωμένο αεροδιάδρομο στις 2.19 μ.μ. και 2.34 μ.μ., παρατηρώντας κάποιο πρόβλημα στους κινητήρες. Οι επιβαίνοντες ειδοποιούνται να εξέλθουν κι επιστρέφουν μετά από ένα τέταρτο. Όταν ο Θέιν προσπαθεί για τρίτη φορά να σηκώσει το αεροπλάνο στις 3:03 μ.μ ,το μοιραίο δεν αργεί να έρθει. Το «Ελίζαμπεθ» ανασηκώνεται αλλά πέφτει σχεδόν αμέσως, ακολουθώντας μια τρελή πορεία ώσπου να σταματήσει στον προστατευτικό περίμετρο και σε σπίτια. Τυλίγεται στις φλόγες και η «λευκή» εξαιτίας του χιονιού βαυαρική γη βάφεται κόκκινη από το αίμα των 40 επιβατών. Ακολουθεί πανικός ενώ έπεται ο τραγικός απολογισμός.
Νεκροί ανασύρθηκαν 7 παίκτες της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ: ο αριστερός μπακ και αρχηγός Ρότζερ Μπερν (με 33 συμμετοχές στην εθνική Αγγλίας), ο αναπληρωματικός στην ίδια θέση Τζεφ Μπεντ, ο δεξιός μέσος Έντι Κόλμαν, ο κεντρικός αμυντικός Μαρκ Τζόουνς, ο αριστερός Ντέιβιντ Πέγκ (1 φορά διεθνής με την Αγγλία) και οι μεσοεπιθετικοί Τόμι Τέιλορ, Λάιαμ «Μπίλι» Γουίλαν (4 φορές διεθνής με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας).
Επίσης, νεκροί βρέθηκαν ο γραμματέας του συλλόγου Γουόλτερ Κρίκμερ ,οι προπονητές Μπερτ Γουόλι και Τομ Κάρι, καθώς και 8 δημοσιογράφοι που ταξίδευαν με την ομάδα, μεταξύ των οποίων η παλιά δόξα της Μάντσεστερ Σίτι και της Εθνικής Αγγλίας, Φρανκ Σουίφτ.
Οι τραυματίες μεταφέρθηκαν γρήγορα στο νοσοκομείο «Ρέχτς ντερ Ίζαρ» της γερμανικής πόλης. Πιο σοβαρά από όλους ο Ντάνκαν Έντουαρντς ,ο πιο χαρισματικός νέος παίκτης στην Αγγλία, μόλις 21 ετών, διεκομίσθη σε κόμμα ,για να αφήσει την τελευταία του πνοή 2 εβδομάδες αργότερα, στις 21 Φεβρουαρίου. Ο Έντουαρντς, έκανε το ντεμπούτο του με την κόκκινη φανέλα της Μαν. Γιουν. σε ηλικία 16 ετών και πρόλαβε να αγωνιστεί σε 175 αγώνες (21 γκολ), από το 1952 ως το 1958. Στη δε εθνική Αγγλίας, είχε 18 συμμετοχές.
Ο προπονητής Ματ Μπάσμπι, με βαριά τραύματα στο στήθος, θα σταθεί πιο τυχερός. Θα «ξεγελάσει» το θάνατο και θα βγει από το νοσοκομείο μετά από 63 ημέρες. Θα είναι δε ο άνθρωπος που θα οδηγήσει την Γιουνάιτεντ στην κορυφή του «ποδοσφαιρικού Έβερεστ» 10 χρόνια μετά, καθώς το 1968, με τη νίκη 4-1 επί της Μπενφίκα στον τελικό του Γουέμπλει, κατέκτησε το Κύπελλο Πρωταθλητριών. Έτσι, τήρησε την υπόσχεση που είχε δώσει σε συνέντευξη τύπου στην επανεμφάνισή του στο Όλντ Τράφορντ, για κατάκτηση του κυπέλλου μέσα σε 10 χρόνια.
Οι επιζώντες Τσάρλτον, Βάιολετ , Μόργκανς, Φούλκς και Γκρεγκ συνέχισαν να αγωνίζονται στους «μπέμπηδες», μαζί με τους παίκτες που προωθήθηκαν από την ομάδα των νέων ,φθάνοντας ως το τελικό του κυπέλλου Αγγλίας 1958 μετά από μερικούς μήνες . Εκεί ηττήθηκαν από την Μπόλτον με 2-0. Αλλά μόνο ηττημένοι δε θα μπορούσαν να είναι. Το ποδόσφαιρο και ο κόσμος γενικότερα, ακόμα θρηνούσε τα «μωρά» του Μπάσμπι που με το παιχνίδι τους, έδιναν τις καλύτερες προοπτικές για ένα μέλλον γεμάτο επιτυχίες, τόσο στον αγγλικό όσο και στον ευρωπαϊκό χώρο. Την παγωμένη, όμως, εκείνη μέρα στο Μόναχο, στις 6 Φεβρουαρίου του 1958, ο θάνατος δεν είχε την ίδια γνώμη: παραμόνευε για να αφήσει τον κόσμο του ποδοσφαίρου φτωχότερο.
ΟΙ 23 ΑΠΟΒΙΩΣΑΝΤΕΣ
- Ρότζερ Μπερν , 29 ετών, γεννήθηκε στο Μάντσεστερ, αποτεφρώθηκε μετά το δυστύχημα
- Τζοφ Μπεντ, 25 ετών, ενταφιάστηκε στην εκκλησία του Αγ. Ιωάννη, στο «Irlam o'the Heights», Μάντσεστερ
- Έντι Κόλμαν, 21 ετών, γεννήθηκε στο Σάλφορντ, ενταφιάστηκε στο «Weaste» του Σάλφορντ
- Ντάνκαν Έντουαρντς, 21 ετών, γεννήθηκε στο Ντάντλει, ενταφιάστηκε στο Ντάντλει
- Μαρκ Τζόουνς, 24 ετών, γεννήθηκε στο Μπάρνσλει, ενταφιάστηκε στο Wombwell του Μπάρνσλει
- Ντέιβιντ Πέγκ, ετών 22, γεννήθηκε στο Ντονκάστερ, ενταφιάστηκε στο Ρεντχάουζ του Ντονκάστερ
- Τόμι Τέιλορ, 26 ετών, γεννήθηκε στο Μπάρνσλει, ενταφιάστηκε στο Monk Breton, του Μπάρνσλει
- Λάιαμ «Μπίλι» Γουίλαν, 22 ετών, ενταφιάστηκε στο Glasnevin του Δουβλίνου
- Γουόλτερ Κρίκμερ, γραμματέας της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ
- Μπερτ Γουόλι, μέλος του προπονητικού τιμ, παλιός αριστερός μπακ της Μαν. Γιουν. , υπεύθυνος των ομάδων νέων
- Τομ Κάρι, γυμναστής
- Αλφ Κλαρκ, δημοσιογράφος
- Ντον Ντέιβις, δημοσιογράφος
- Τζορτζ Φόλοους, δημοσιογράφος
- Τομ Τζάκσον, δημοσιογράφος
- Άρτσι Λέντβρουκ, δημοσιογράφος
- Χένρι Ρόουζ, δημοσιογράφος
- Έρικ Τόμπσον, δημοσιογράφος
- Φρανκ Σουίφτ, δημοσιογράφος, παλιός τερματοφύλακας της Μάντσεστερ Σίτι και διεθνής με την εθνική Αγγλίας
- Κένεθ Ρέιμεντ, συγκυβερνήτης του αεροπλάνου
- Μπέλα Μίκλος, ταξιδιωτικός πράκτορας
- Γουίλι Σάτινοφ, φίλαθλος
- Τομ Κέιμπλ, αεροσυνοδός
ΟΙ 20 ΔΙΑΣΩΘΕΝΤΕΣ
- Ματ Μπάσμπι, προπονητής της Μάντσεστερ Γιουν.
- Τζόνι Μπέρι, παίκτης
- Τζάκι Μπλαντσφλάουερ, παίκτης
- Μπόμπι Τσάρλτον, παίκτης
- Μπιλ Φουλκς, παίκτης
- Χάρι Γκρεγκ, παίκτης (τερματοφύλακας)
- Κεν Μόργκανς, παίκτης
- Άλμπερτ Σκάνλον, παίκτης
- Ντένις Βάιολετ, παίκτης
- Ρέι Γούντ, παίκτης
- Φράνκ Τέιλορ, δημοσιογράφος
- Πίτερ Χάουαρντ, φωτογράφος
- Τεντ Έλυαρντ, φωτογράφος
- Βέρα Λούκιτς και - η κόρη της, επιβάτες του αεροπλάνου, διασωθείσες από τον παίκτη Χάρι Γκρεγκ
- Μίκλος, σύζυγος του ταξιδιωτικού πράκτορα που οργάνωσε το ταξίδι και σκοτώθηκε στο δυστύχημα
- Ν. Τομάσεβιτς, επιβάτης
- Τζέιμς Θέιν, πιλότος, κυβερνήτης του αεροπλάνου
- Ροζμαρι Σέβερτον, αεροσυνοδός
- Μάργκαρετ Μπέλις, αεροσυνοδός
Tων Φώτη Γαλούση και Απόστολου Γαϊτάνη, από τα αφιερώματα του www.sport-fm. grΤο δικινητήριο αεροπλάνο των βρετανικών αερογραμμών, τύπου «Ελίζαμπεθ», μήκους 25 μέτρων και βάρους 24 τόνων, που εκτελούσε την πτήση 609 και μετέφερε την αποστολή της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ πίσω στην Αγγλία, σταματά στο χιονισμένο Μόναχο για ανεφοδιασμό καυσίμων. Οι καιρικές συνθήκες ήταν εκ διαμέτρου αντίθετες με αυτές του Βελιγραδίου. Ήλιος και ζέστη στα Βαλκάνια, παγωνιά, ομίχλη και χιόνι στο Μόναχο.
Ο πιλότος Τζέιμς Θέιν αποτυγχάνει δύο φορές να σηκώσει το αεροπλάνο από τον παγωμένο αεροδιάδρομο στις 2.19 μ.μ. και 2.34 μ.μ., παρατηρώντας κάποιο πρόβλημα στους κινητήρες. Οι επιβαίνοντες ειδοποιούνται να εξέλθουν κι επιστρέφουν μετά από ένα τέταρτο. Όταν ο Θέιν προσπαθεί για τρίτη φορά να σηκώσει το αεροπλάνο στις 3:03 μ.μ ,το μοιραίο δεν αργεί να έρθει. Το «Ελίζαμπεθ» ανασηκώνεται αλλά πέφτει σχεδόν αμέσως, ακολουθώντας μια τρελή πορεία ώσπου να σταματήσει στον προστατευτικό περίμετρο και σε σπίτια. Τυλίγεται στις φλόγες και η «λευκή» εξαιτίας του χιονιού βαυαρική γη βάφεται κόκκινη από το αίμα των 40 επιβατών. Ακολουθεί πανικός ενώ έπεται ο τραγικός απολογισμός.
Νεκροί ανασύρθηκαν 7 παίκτες της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ: ο αριστερός μπακ και αρχηγός Ρότζερ Μπερν (με 33 συμμετοχές στην εθνική Αγγλίας), ο αναπληρωματικός στην ίδια θέση Τζεφ Μπεντ, ο δεξιός μέσος Έντι Κόλμαν, ο κεντρικός αμυντικός Μαρκ Τζόουνς, ο αριστερός Ντέιβιντ Πέγκ (1 φορά διεθνής με την Αγγλία) και οι μεσοεπιθετικοί Τόμι Τέιλορ, Λάιαμ «Μπίλι» Γουίλαν (4 φορές διεθνής με τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας).
Επίσης, νεκροί βρέθηκαν ο γραμματέας του συλλόγου Γουόλτερ Κρίκμερ ,οι προπονητές Μπερτ Γουόλι και Τομ Κάρι, καθώς και 8 δημοσιογράφοι που ταξίδευαν με την ομάδα, μεταξύ των οποίων η παλιά δόξα της Μάντσεστερ Σίτι και της Εθνικής Αγγλίας, Φρανκ Σουίφτ.
Οι τραυματίες μεταφέρθηκαν γρήγορα στο νοσοκομείο «Ρέχτς ντερ Ίζαρ» της γερμανικής πόλης. Πιο σοβαρά από όλους ο Ντάνκαν Έντουαρντς ,ο πιο χαρισματικός νέος παίκτης στην Αγγλία, μόλις 21 ετών, διεκομίσθη σε κόμμα ,για να αφήσει την τελευταία του πνοή 2 εβδομάδες αργότερα, στις 21 Φεβρουαρίου. Ο Έντουαρντς, έκανε το ντεμπούτο του με την κόκκινη φανέλα της Μαν. Γιουν. σε ηλικία 16 ετών και πρόλαβε να αγωνιστεί σε 175 αγώνες (21 γκολ), από το 1952 ως το 1958. Στη δε εθνική Αγγλίας, είχε 18 συμμετοχές.
Ο προπονητής Ματ Μπάσμπι, με βαριά τραύματα στο στήθος, θα σταθεί πιο τυχερός. Θα «ξεγελάσει» το θάνατο και θα βγει από το νοσοκομείο μετά από 63 ημέρες. Θα είναι δε ο άνθρωπος που θα οδηγήσει την Γιουνάιτεντ στην κορυφή του «ποδοσφαιρικού Έβερεστ» 10 χρόνια μετά, καθώς το 1968, με τη νίκη 4-1 επί της Μπενφίκα στον τελικό του Γουέμπλει, κατέκτησε το Κύπελλο Πρωταθλητριών. Έτσι, τήρησε την υπόσχεση που είχε δώσει σε συνέντευξη τύπου στην επανεμφάνισή του στο Όλντ Τράφορντ, για κατάκτηση του κυπέλλου μέσα σε 10 χρόνια.
Οι επιζώντες Τσάρλτον, Βάιολετ , Μόργκανς, Φούλκς και Γκρεγκ συνέχισαν να αγωνίζονται στους «μπέμπηδες», μαζί με τους παίκτες που προωθήθηκαν από την ομάδα των νέων ,φθάνοντας ως το τελικό του κυπέλλου Αγγλίας 1958 μετά από μερικούς μήνες . Εκεί ηττήθηκαν από την Μπόλτον με 2-0. Αλλά μόνο ηττημένοι δε θα μπορούσαν να είναι. Το ποδόσφαιρο και ο κόσμος γενικότερα, ακόμα θρηνούσε τα «μωρά» του Μπάσμπι που με το παιχνίδι τους, έδιναν τις καλύτερες προοπτικές για ένα μέλλον γεμάτο επιτυχίες, τόσο στον αγγλικό όσο και στον ευρωπαϊκό χώρο. Την παγωμένη, όμως, εκείνη μέρα στο Μόναχο, στις 6 Φεβρουαρίου του 1958, ο θάνατος δεν είχε την ίδια γνώμη: παραμόνευε για να αφήσει τον κόσμο του ποδοσφαίρου φτωχότερο.
ΟΙ 23 ΑΠΟΒΙΩΣΑΝΤΕΣ
- Ρότζερ Μπερν , 29 ετών, γεννήθηκε στο Μάντσεστερ, αποτεφρώθηκε μετά το δυστύχημα
- Τζοφ Μπεντ, 25 ετών, ενταφιάστηκε στην εκκλησία του Αγ. Ιωάννη, στο «Irlam o'the Heights», Μάντσεστερ
- Έντι Κόλμαν, 21 ετών, γεννήθηκε στο Σάλφορντ, ενταφιάστηκε στο «Weaste» του Σάλφορντ
- Ντάνκαν Έντουαρντς, 21 ετών, γεννήθηκε στο Ντάντλει, ενταφιάστηκε στο Ντάντλει
- Μαρκ Τζόουνς, 24 ετών, γεννήθηκε στο Μπάρνσλει, ενταφιάστηκε στο Wombwell του Μπάρνσλει
- Ντέιβιντ Πέγκ, ετών 22, γεννήθηκε στο Ντονκάστερ, ενταφιάστηκε στο Ρεντχάουζ του Ντονκάστερ
- Τόμι Τέιλορ, 26 ετών, γεννήθηκε στο Μπάρνσλει, ενταφιάστηκε στο Monk Breton, του Μπάρνσλει
- Λάιαμ «Μπίλι» Γουίλαν, 22 ετών, ενταφιάστηκε στο Glasnevin του Δουβλίνου
- Γουόλτερ Κρίκμερ, γραμματέας της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ
- Μπερτ Γουόλι, μέλος του προπονητικού τιμ, παλιός αριστερός μπακ της Μαν. Γιουν. , υπεύθυνος των ομάδων νέων
- Τομ Κάρι, γυμναστής
- Αλφ Κλαρκ, δημοσιογράφος
- Ντον Ντέιβις, δημοσιογράφος
- Τζορτζ Φόλοους, δημοσιογράφος
- Τομ Τζάκσον, δημοσιογράφος
- Άρτσι Λέντβρουκ, δημοσιογράφος
- Χένρι Ρόουζ, δημοσιογράφος
- Έρικ Τόμπσον, δημοσιογράφος
- Φρανκ Σουίφτ, δημοσιογράφος, παλιός τερματοφύλακας της Μάντσεστερ Σίτι και διεθνής με την εθνική Αγγλίας
- Κένεθ Ρέιμεντ, συγκυβερνήτης του αεροπλάνου
- Μπέλα Μίκλος, ταξιδιωτικός πράκτορας
- Γουίλι Σάτινοφ, φίλαθλος
- Τομ Κέιμπλ, αεροσυνοδός
ΟΙ 20 ΔΙΑΣΩΘΕΝΤΕΣ
- Ματ Μπάσμπι, προπονητής της Μάντσεστερ Γιουν.
- Τζόνι Μπέρι, παίκτης
- Τζάκι Μπλαντσφλάουερ, παίκτης
- Μπόμπι Τσάρλτον, παίκτης
- Μπιλ Φουλκς, παίκτης
- Χάρι Γκρεγκ, παίκτης (τερματοφύλακας)
- Κεν Μόργκανς, παίκτης
- Άλμπερτ Σκάνλον, παίκτης
- Ντένις Βάιολετ, παίκτης
- Ρέι Γούντ, παίκτης
- Φράνκ Τέιλορ, δημοσιογράφος
- Πίτερ Χάουαρντ, φωτογράφος
- Τεντ Έλυαρντ, φωτογράφος
- Βέρα Λούκιτς και - η κόρη της, επιβάτες του αεροπλάνου, διασωθείσες από τον παίκτη Χάρι Γκρεγκ
- Μίκλος, σύζυγος του ταξιδιωτικού πράκτορα που οργάνωσε το ταξίδι και σκοτώθηκε στο δυστύχημα
- Ν. Τομάσεβιτς, επιβάτης
- Τζέιμς Θέιν, πιλότος, κυβερνήτης του αεροπλάνου
- Ροζμαρι Σέβερτον, αεροσυνοδός
- Μάργκαρετ Μπέλις, αεροσυνοδός
50 χρόνια από την τραγωδία του Μονάχου
Εκείνη τη Δευτέρα το πρωί, στις 3 Φεβρουαρίου 1958, οι παίκτες της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ που βρέθηκαν στο αεροδρόμιο «Ρίτζγουεϊ» του Μάντσεστερ ήταν σε εξαιρετική διάθεση. Αυτό μπορούσε να το δει οποιοσδήποτε βρισκόταν στο αεροδρόμιο.
Δύο μέρες πριν, το Σάββατο, την πρώτη μέρα του Φεβρουαρίου, οι «μπέμπηδες» του Μπάσμπι είχαν παίξει ένα εκπληκτικό παιχνίδι κόντρα στην Αρσεναλ, την οποία μάλιστα είχαν νικήσει 5-4 μέσα στο «Χάιμπουρι», σε μια ποδοσφαιρική παράσταση που αποτέλεσε την αποθέωση του επιθετικού ποδοσφαίρου. Η Γιουνάιτεντ είχε προηγηθεί 3-0 στο ημίχρονο και ακόμα και όταν ισοφαρίστηκε από τους «κανονιέρηδες» δεν κλείστηκε πίσω στιγμή. Αντίθετα, αύξησε την πίεση στην άμυνα της Αρσεναλ, με κινητήριους μοχλούς τους Ντάνκαν Εντουαρντς, Εντι Κόλμαν, Κένι Μόργκαν, Αλμπερτ Σκάνλον και τον πιτσιρικά Μπόμπι Τσάρλτον, που έδειχνε να είναι μια τεράστια δεξαμενή ταλέντου, ένας ποδοσφαιρικός σούπερ νόβα που θα φώτιζε για χρόνια το ποδόσφαιρο της γηραιάς Αλβιώνας. «Μας επιτίθονταν κατά κύματα. Εκείνο που τους ένοιαζε ήταν να βάλουν περισσότερα γκολ από όσα θα μπορούσαν να δεχτούν. Το παιχνίδι θα μπορούσε να είχε τελειώσει και 10-7. Ηταν το καλύτερο ματς που έπαιξα ποτέ», θα θυμηθεί δέκα χρόνια μετά σε μια εκπομπή του BBC ο τερματοφύλακας της Αρσεναλ σε εκείνο το παιχνίδι, Τζακ Κέλσι. Κανείς από όσους είχαν παρακολουθήσει εκείνο το ματς στο «Χάιμπουρι» δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι ήταν η τελευταία ποδοσφαιρική παράσταση επί αγγλικού εδάφους μιας ομάδας που είχε όλες τις προϋποθέσεις να εξελιχθεί στην πρώτη ποδοσφαιρική δυναστεία της Αγγλίας στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο. Ηταν μια ομάδα που δημιουργήθηκε χάρη στις γνώσεις, την επιμονή, την υπομονή και το πείσμα του Ματ Μπάσμπι. Του μάνατζερ που πρώτος απ' όλους έδωσε ιδιαίτερο βάρος στο σκάουτινγκ, επιδιώκοντας να μαζέψει τους καλύτερους ποδοσφαιριστές που ταίριαζαν στη φιλοσοφία του. Αυτή του επιθετικού ποδοσφαίρου. Η Γιουνάιτεντ είχε μεταμορφωθεί σε μια ομάδα που η ορμή της δεν μπορούσε να περιοριστεί στην Αγγλία. Ο Μπάσμπι το καταλάβαινε και αυτό τον έφερε σε σύγκρουση με το αγγλικό ποδοσφαιρικό κατεστημένο. Τη χρονιά που δημιουργήθηκε το Κύπελλο Πρωταθλητριών, την περίοδο 1955-56, η αγγλική ποδοσφαιρική ομοσπονδία απαγόρευσε στην πρωταθλήτρια ομάδα, την Τσέλσι, να πάρει μέρος. Και το έκανε υποκινούμενη από την ίδια εκείνη διάθεση εσωστρέφειας και απομονωτισμού που τη διακατείχε όταν αρνιόταν μέχρι το 1950 να πάρει μέρος στα Παγκόσμια Κύπελλα. Ηταν η ίδια εκείνη διάθεση που έκανε τους «Times» να γράφουν στο δελτίο καιρού ότι «οι σφοδρές χιονοπτώσεις που αναμένονται από αύριο θα αποκλείσουν την Ευρώπη». Μια Ευρώπη της οποίας η Βρετανία ποτέ δεν ένιωσε ότι αποτελεί μέρος. Ούτε και σήμερα το νιώθει. Ο Μπάσμπι, παρ' ότι βέρος Βρετανός, στο ποδόσφαιρο είχε πολύ κοσμοπολίτικη προσέγγιση, που απέρριπτε την απομονωτική στάση της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας. Ετσι, όταν το 1956 η Γιουνάιτεντ πήρε το πρωτάθλημα, ο Μπάσμπι έγραψε στα παλιά του τα παπούτσια τις απαγορεύσεις της ομοσπονδίας και οδήγησε τη Γιουνάιτεντ στην περιπέτεια της Ευρώπης. Αυτή η πρώτη ευρωπαϊκή έξοδος αγγλικής ομάδας στέφθηκε με σχετική επιτυχία, μια και η Γιουνάιτεντ πραγματοποίησε μερικές εντυπωσιακές εμφανίσεις, όπως η νίκη με 10-0 επί της Αντερλεχτ στο «Ολντ Τράφορντ», και έφτασε μέχρι τα ημιτελικά, στα οποία αποκλείστηκε από τη μεγάλη ομάδα της Ρεάλ Μαδρίτης. Ο Μπάσμπι είχε βάλει στόχο το Κύπελλο Πρωταθλητριών. Είχε μεγάλη εμπιστοσύνη στην ομάδα του, αλλά γνώριζε πως το μόνο εμπόδιο για το Κύπελλο ήταν η Ρεάλ. Και η μοίρα, βέβαια, που τις διαθέσεις της δεν μπορούσε να τις μαντέψει ούτε ο Μπάσμπι ούτε κάποιος άλλος άνθρωπος...
Η τελευταία παράσταση στο Βελιγράδι
Το 1958 η Γιουνάιτεντ είχε μια ευκαιρία να φτάσει ξανά στα ημιτελικά. Εκείνο τον Φεβρουάριο η ομάδα επρόκειτο να επισκεφτεί για δεύτερη φορά μια χώρα που ανήκε σε εκείνο το μέρος της Ευρώπης που ο Τσόρτσιλ είχε χαρακτηρίσει «σιδηρούν παραπέτασμα». Η Ευρώπη και ολόκληρος ο πλανήτης μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν χωριστεί σε δύο διαφορετικούς κόσμους. Δύο κόσμους που δεν γνώριζαν ο ένας τον άλλον, που έβλεπαν ο ένας τον άλλον με φόβο, καχυποψία και σε ορισμένες περιπτώσεις μίσος. Η Γιουνάιτεντ θα ταξίδευε για το Βελιγράδι, όπου θα αντιμετώπιζε τον Ερυθρό Αστέρα, στη ρεβάνς του πρώτου παιχνιδιού, στο οποίο η Μάντσεστερ είχε επικρατήσει 2-1. Εάν προκρινόταν, θα αντιμετώπιζε στα ημιτελικά την ιταλική Μίλαν. Νωρίτερα την ίδια χρονιά είχε αποκλείσει σε διπλά παιχνίδια την Ντούγκλα Πράγας. Πολλοί από τους παίκτες της Γιουνάιτεντ σε εκείνο το ταξίδι στο Βελιγράδι, επηρεασμένοι από τις εφημερίδες και το ραδιόφωνο, που μιλούσαν για τη μεγάλη έλλειψη τροφίμων στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, είχαν πάρει μαζί τους μπισκότα, σοκολάτες και διάφορα γλυκά. Οταν έφτασαν στο Βελιγράδι το απόγευμα της Δευτέρας, ύστερα από μια άνετη πτήση, συνάντησαν μια πόλη φοβισμένη και σημαδεμένη από τη φτώχεια, η οποία στα μάτια των Εγγλέζων, που ζούσαν τελείως διαφορετικά, γινόταν ακόμα μεγαλύτερη. Ο Αλμπερτ Σκάνλον αργότερα θα διηγηθεί ότι σε κάθε όροφο του ξενοδοχείου στο οποίο έμενε η ομάδα υπήρχαν ένοπλοι φρουροί, ενώ αργότερα το ίδιο απόγευμα, όταν ο ίδιος με κάποιους συμπαίκτες του επιχείρησαν να κάνουν μια βόλτα στο Βελιγράδι, τους έκανε εντύπωση η μεγάλη φτώχεια (ο ίδιος είπε σε εφημερίδα του Μάντσεστερ πως «πολλοί φορούσαν παπούτσια από λάστιχα αυτοκινήτων, στα μαγαζιά υπήρχαν ουρές ανθρώπων που αναζητούσαν πράγματα που δεν υπήρχαν και η πόλη φαινόταν αιχμαλωτισμένη σε μια ζοφερή ατμόσφαιρα και δεν είχε να προσφέρει τίποτε σε έναν επισκέπτη»). Παρ' όλα αυτά, χιλιάδες άνθρωποι ήταν στα πεζοδρόμια, χαιρετώντας τους παίκτες της Γιουνάιτεντ στη διαδρομή με το πούλμαν μέχρι το γήπεδο. Η άφιξη της Μάντσεστερ στο Βελιγράδι ήταν το σημαντικότερο γεγονός που είχε συμβεί στη ζωή της πόλης τα τελευταία χρόνια. Η ομάδα του Μπάσμπι ήταν ήδη γνωστή στους Γιουγκοσλάβους, που την είδαν να επιβεβαιώνει την εκπληκτική δύναμή της στο γήπεδο, όταν πριν ακόμα συμπληρωθεί το πρώτο μισάωρο προηγείτο 3-0, με δύο από τα γκολ να έχουν σημειωθεί από τον Μπόμπι Τσάρλτον. Ειδικά το δεύτερο, ένας κεραυνός από τα 25 μέτρα, άφησε άφωνους τους φιλάθλους στο γήπεδο. Κι αυτό διότι, παρά την εκπληκτική εκτίναξή του, ο μαυροντυμένος Μπεάρα, ένας από τους καλύτερους τερματοφύλακες στην ιστορία του ποδοσφαίρου, δεν μπόρεσε να σταματήσει την πορεία της μπάλας προς τα δίχτυα. Μέχρι τότε κανείς δεν είχε διανοηθεί να προκαλέσει τον Μπεάρα από τόσο μακριά και να τον νικήσει. Στο δεύτερο ημίχρονο ο Ερυθρός Αστέρας μπόρεσε να ισορροπήσει κάπως και με τη βοήθεια κάποιων σφυριγμάτων, όπως σημείωναν οι αγγλικές εφημερίδες της εποχής, να ισοφαρίσει το σκορ, που όμως έδινε την πρόκριση στη Γιουνάιτεντ.
Η μοιραία πτήση
Την επομένη το πρωί, στις 6 Φεβρουαρίου, όταν το πούλμαν της Γιουνάιτεντ κατευθυνόταν στο αεροδρόμιο, ελάχιστα μέλη της αποστολής χάζευαν τη διαδρομή. Οι περισσότεροι κοιμούνταν στις θέσεις τους, αποκαμωμένοι από το γλέντι της προηγούμενης νύχτας. Μιας νύχτας που ξεκίνησε με μια δεξίωση στη βρετανική πρεσβεία του Βελιγραδίου και συνεχίστηκε στο ξενοδοχείο μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Η αποστολή της ομάδας καθυστέρησε στο αεροδρόμιο αρκετή ώρα, μια και ο Τζον Μπέρι είχε χάσει το διαβατήριό του. Και χωρίς διαβατήριο δεν μπορούσες να φύγεις από εκεί. Οι άνθρωποι της Γιουνάιτεντ πανικοβλήθηκαν λιγάκι, ειδοποίησαν την πρεσβεία για το πρόβλημα και γύρισαν στο ξενοδοχείο. Εκαναν άνω-κάτω το δωμάτιο που έμενε ο Μπέρι, έψαξαν μέχρι και στα σκουπίδια του ξενοδοχείου, αλλά τελικά το διαβατήριο του Μπέρι βρέθηκε… μέσα στη βαλίτσα του. Ολα τα μέλη της αποστολής, μετά την ταλαιπωρία των τριών τελευταίων ημερών, ανυπομονούσαν να επιστρέψουν στο Μάντσεστερ. Οι ποδοσφαιριστές περισσότερο απ' όλους, μια και το Σάββατο είχαν ένα σημαντικό παιχνίδι που μπορεί να έκρινε και τον τίτλο, κόντρα στη Γουλβς, τον σπουδαιότερο αντίπαλό τους εκείνη τη χρονιά. Το ενδεχόμενο της μεγαλύτερης ταλαιπωρίας ήταν που είχε ωθήσει τους ανθρώπους της Γιουνάιτεντ να μισθώσουν μια πτήση τσάρτερ με ένα αεροσκάφος των βρετανικών αερογραμμών της BEA (που αργότερα μετονομάστηκε σε British Airways), ένα δικινητήριο τύπου Elizabeth. Αυτός ο τύπος είχε ένα πολύ καλό ιστορικό ασφαλείας, γεγονός που επιβεβαιωνόταν και από την επιλογή της βασίλισσας να πετά με αυτό το αεροσκάφος. Η πτήση της Γιουνάιτεντ από το Βελιγράδι προς το Μάντσεστερ δεν θα γινόταν απευθείας, αλλά με ενδιάμεσο σταθμό το Μόναχο, όπου θα γινόταν ο ανεφοδιασμός σε καύσιμα. Οταν το αεροπλάνο άφησε το Βελιγράδι, ο καιρός ήταν καλός, με ήλιο και χωρίς σύννεφα. Μόλις, όμως, μπήκε στον εναέριο χώρο της Γερμανίας οι καιρικές συνθήκες άλλαξαν δραματικά. Ο ουρανός σκοτείνιασε, άρχισαν κάποιες αναταράξεις, ενώ την ώρα που οι δύο πιλότοι άρχισαν τη διαδικασία της καθόδου ο διάδρομος του αεροδρομίου του Μονάχου είχε ήδη σκεπαστεί από χιόνι. Παράλληλα, η πυκνή ομίχλη, που περιόριζε την ορατότητα, ανάγκασε τους πιλότους να επιλέξουν τη διαδικασία προσέγγισης μέσω των οργάνων. Μόλις το αεροπλάνο προσγειώθηκε, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, ανακοινώθηκε στους επιβάτες ότι έπρεπε να αποβιβαστούν, διότι θα χρειάζονταν περίπου 40 λεπτά για τον ανεφοδιασμό του αεροπλάνου. Ο δημοσιογράφος Φρανκ Τέιλορ, της εφημερίδας του Μάντσεστερ «Chronicle», θυμόταν ότι «μόλις άνοιξε η πόρτα του αεροπλάνου για να κατέβουμε, μέσα στην καμπίνα όρμησε ένας αέρας τόσο παγωμένος, λες και προερχόταν από τις στέπες της Σιβηρίας. Πρώτος κατέβηκε προσεκτικά ο Ντάνκαν Εντουαρντς, που σήκωσε τον γιακά του για να προστατευτεί από τον παγωμένο αέρα, ενώ φώναξε στους άλλους να προσέχουν πού πατάνε λόγω του πάγου που είχε πιάσει το έδαφος». Μόλις όλοι οι επιβάτες έφτασαν στη ζεστασιά του τέρμιναλ, άρχισαν να τριγυρνούν στα καταστήματα για να αγοράσουν κάποιο αναμνηστικό ή αναζητούσαν να πιουν κάτι ζεστό στο μπαρ. Στις 2:15 μετά το μεσημέρι όλοι ειδοποιήθηκαν να επιστρέψουν στο αεροπλάνο, μια και ο ανεφοδιασμός είχε ολοκληρωθεί και όλα ήταν έτοιμα για τη συνέχεια του ταξιδιού. Καθώς επέστρεφαν στο αεροπλάνο, ο Ρότζερ Μπερν, ένας από τους παίκτες της Γιουνάιτεντ, παρατήρησε ότι μέσα στα 40 λεπτά που διήρκεσε ο ανεφοδιασμός οι τροχοί του αεροπλάνου είχαν καλυφθεί από το χιόνι. Παρ' όλα αυτά, κανείς δεν ανησυχούσε και οι περισσότεροι ανυπομονούσαν να επιστρέψουν στο αεροπλάνο για να φάνε, να κοιμηθούν ή να παίξουν χαρτιά. Ο Μπιλ Φουλκς, ένας από τους μεγαλύτερους πλάγιους μπακ που ανέδειξε το αγγλικό ποδόσφαιρο, έλεγε με σιγουριά: «Θα προσγειωθούμε στο Μάντσεστερ στις 7 το απόγευμα». Στις 2:19 μ.μ. ο πύργος ελέγχου έδωσε άδεια στον κυβερνήτη Τζέιμς Θέιν και τον συγκυβερνήτη Κεν Ρέιμεντ να απογειωθούν. Οι επιβάτες άκουσαν τον θόρυβο που έκαναν οι μηχανές και το αεροπλάνο άρχισε να κινείται στον διάδρομο. «Θυμάμαι ότι κοιτούσα από το παράθυρο για να δω τη στιγμή που οι τροχοί θα ξεκολλούσαν από το έδαφος και θα απογειωνόμασταν. Μόλις η ισχύς των μηχανών μεγάλωσε και αρχίσαμε να αναπτύσσουμε ταχύτητα, ξαφνικά φρενάραμε και το αεροπλάνο σταμάτησε στη μέση του διαδρόμου, χωρίς κανείς να ξέρει γιατί», θα γράψει αργότερα ο Μπόμπι Τσάρλτον. Οι πιλότοι σταμάτησαν το αεροσκάφος εξαιτίας ενός περίεργου θορύβου που άκουσαν στη μία από τις δύο μηχανές, που, όπως ισχυρίστηκε αργότερα ο κυβερνήτης Τζέιμς Θέιν, οφειλόταν στην υπερτροφοδοσία με καύσιμα, γεγονός που συχνά συνέβαινε σε αεροσκάφη αυτού του τύπου, ιδιαίτερα σε αεροδρόμια που βρίσκονταν σε μεγάλο υψόμετρο, όπως αυτό του Μονάχου. Τα δικινητήρια Elizabeth είχαν τόσο ισχυρές μηχανές, που μπορούσαν να απογειωθούν και με τη μία μόνο. Οι πιλότοι ετοιμάστηκαν για μια δεύτερη προσπάθεια απογείωσης στις 2:34 μ.μ., αλλά και πάλι το αεροπλάνο σταμάτησε στη μέση του διαδρόμου, μια και η μία μηχανή έκανε τον ίδιο παράξενο θόρυβο. Στο εσωτερικό του αεροπλάνου άρχισε να δημιουργείται ανησυχία και ο πανύψηλος πρώην τερματοφύλακας της εθνικής Αγγλίας, Φρανκ Σουίφτ, που συνόδευε την αποστολή ως δημοσιογράφος της εφημερίδας «News of the World», σηκώθηκε από τη θέση του και φώναξε: «Τι διάολο συμβαίνει και δεν μπορούμε να σηκωθούμε;». Ενας συνοδός από το πλήρωμα της καμπίνας είπε στους επιβάτες ότι υπάρχει ένα μικρό αλλά όχι ανησυχητικό πρόβλημα, που θα χρειαζόταν λίγη ώρα για να διορθωθεί, και κάλεσε τους επιβάτες να αποβιβαστούν και πάλι. Καθώς κατευθύνονταν πάλι προς το τέρμιναλ του αεροδρομίου, ο δημοσιογράφος Φρανκ Τέιλορ, που είχε υπηρετήσει στη βρετανική πολεμική αεροπορία (ο οποίος αργότερα θα γράψει το βιβλίο «The day a team died), είπε στον Τσάρλτον, που ήταν ανήσυχος: «Οποιο και να είναι το πρόβλημα, δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος. Ο πιλότος μπορεί να διακόψει ανά πάσα στιγμή τη διαδικασία απογείωσης, πριν το αεροπλάνο αναπτύξει πλήρη ισχύ, χωρίς κίνδυνο για τους επιβάτες». Πριν οι επιβάτες προλάβουν να πιουν τον καφέ που παρήγγειλαν, ειδοποιήθηκαν να επιστρέψουν στο αεροπλάνο. Ο Μπιλ Φουλκς θα πει αργότερα στους δημοσιογράφους: «Αυτή η ειδοποίηση δεν μου άρεσε. Ηρθε πολύ γρήγορα. Μέσα σε 10 λεπτά πρόλαβαν να διορθώσουν τη βλάβη;». Το ίδιο ανήσυχος ήταν και ο Φρανκ Τέιλορ, που ήξερε ότι υπήρχαν κίνδυνοι από τον πάγο που θα μπορούσε να κάτσει στα φτερά. Και είχαν δίκιο, μια και ο κυβερνήτης Θέιν αργότερα θα παραδεχτεί ότι «με τον Κεν, τον συγκυβερνήτη, δεν βγήκαμε καθόλου από το κόκπιτ, απλώς κουβεντιάσαμε για τη χιονόπτωση που είχε αραιώσει, κοιτάξαμε τα φτερά από την καμπίνα, που έμοιαζαν εντάξει, και αποφασίσαμε να πετάξουμε χωρίς να βάλουμε να καθαρίσουν τα φτερά». Οι επιβάτες ήταν ανήσυχοι. Ο Μπόμπι Τσάρλτον με τον συμπαίκτη του Ντένις Βάιολετ πήγαν στο μπροστινό μέρος του αεροπλάνου, αλλάζοντας θέσεις με τους Τόμι Τέιλορ και Ντέιβ Πεγκ, οι οποίοι οδηγούμενοι από μια έμπνευση που θα αποδεικνυόταν τραγική στη συνέχεια μετακινήθηκαν στο πίσω μέρος του αεροπλάνου επειδή πίστεψαν ότι θα ήταν περισσότερο ασφαλείς. Οταν όλοι τακτοποιήθηκαν στις θέσεις τους, πάλι υπήρξε καθυστέρηση, μια και στο μέτρημα διαπιστώθηκε ότι έλειπε ένας επιβάτης, ο δημοσιογράφος Αλφ Κλαρκ της «Manchester Evening Chronicle», που καθυστέρησε στο τέρμιναλ διότι τηλεφώνησε στην εφημερίδα του για να ενημερώσει για τα προβλήματα της πτήσης. Στις 2:56 μ.μ. ο κυβερνήτης Θέιν πήρε άδεια από τον πύργο ελέγχου για να ξεκινήσει τις διαδικασίες απογείωσης. Στις 3:02 μ.μ. ο πύργος ελέγχου ενημερώνει τον Θέιν και τον συγκυβερνήτη Ρέιμεντ ότι είχαν στη διάθεσή τους δύο λεπτά για να απογειωθούν. Από εκεί και πέρα άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για 23 από τα 43 άτομα που επέβαιναν στο αεροπλάνο. Το αεροπλάνο άρχισε να χάνει ταχύτητα και να πλησιάζει τον φράκτη στο τέλος του διαδρόμου. «Θεέ μου, δεν θα τα καταφέρουμε», ήταν τα τελευταία λόγια του συγκυβερνήτη Ρέιμεντ, ενώ ο αρχηγός της Γιουνάιτεντ, ο Ρότζερ Μπερν, τραύλισε: «Θα σκοτωθούμε!». Σαν ψίθυρος από μακριά ήρθαν τα λόγια του Μπίλι Γουίλαν, ενός αφοσιωμένου καθολικού: «Ο,τι κι αν γίνει, είμαι έτοιμος». Αμέσως μετά το αεροπλάνο πέφτει πάνω στον φράκτη, βγαίνει στον δρόμο έξω από το αεροδρόμιο και το δεξί φτερό του διαλύεται πάνω σε ένα σπίτι, που αμέσως πιάνει φωτιά. Σαν από θαύμα, μια γυναίκα που βρισκόταν μέσα στο σπίτι, η Αννα Γουίνκλερ, και τα τρία παιδιά της κατορθώνουν να βγουν από το φλεγόμενο οίκημα χωρίς να πάθουν το παραμικρό! Το αεροπλάνο, έχοντας χάσει το ένα φτερό και ένα μέρος της ουράς του, αρχίζει να στριφογυρίζει τρελά πάνω στο χιονισμένο έδαφος, σαν μια μεθυσμένη μεταλλική μπαλαρίνα που χορεύει με παρτενέρ τον θάνατο. Ενας ανατριχιαστικός θόρυβος από μέταλλα που σέρνονται και στριγκλίζουν. Το πληγωμένο αεροσκάφος χτυπά με δύναμη σε ένα δέντρο και αμέσως μετά πέφτει με ορμή –πρώτα με το πίσω μέρος– σε ένα ξύλινο υπόστεγο, μέσα στο οποίο βρισκόταν ένα βυτίο με καύσιμα. Ακολουθεί μια φοβερή έκρηξη και ένα τεράστιο μπουκέτο με φλόγες ανοίγει προς τον γκρίζο βαυαρικό ουρανό. Εκείνη τη στιγμή τελείωσε η ιστορία της Γιουνάιτεντ του Ματ Μπάσμπι και η ζωή 23 ανθρώπων. Για κάποιους άλλους, κατά έναν περίεργο τρόπο, έπειτα από εκείνη την έκρηξη η ζωή ξανάρχισε. Σε όσους επέζησαν θα κληροδοτήσει μια σκιά στο βλέμμα και ένα σκοτεινό δωμάτιο στις μνήμες τους. Ο Χάρι Γκρεγκ, ένας από τους επιζήσαντες ποδοσφαιριστές της ομάδας, θα εξελιχθεί σε ήρωα της τραγωδίας. Θα καταφέρει να σώσει μέσα από τα συντρίμμια μια μητέρα με το 22 μηνών κοριτσάκι της αλλά και αρκετούς από τους συμπαίκτες του, που τους απομάκρυνε πριν από τη δεύτερη έκρηξη της δεξαμενής καυσίμων του αεροπλάνου. Ο Χάρι Γκρεγκ αργότερα, στο νοσοκομείο, θα δει τον Ντάνκαν Εντουαρντς, τον καλύτερο παίκτη της ομάδας που χάθηκε, να παλεύει για τη ζωή του.
«Τι ώρα είναι η σέντρα, Χάρι;», θα ρωτήσει ο χαμένος στις παραισθήσεις Εντουαρντς.
«Στις τρεις, φίλε. Στις τρεις», θα απαντήσει ο Χάρι με έναν κόμπο στη φωνή.
«Θα προλάβουμε, έτσι;», ξαναρώτησε με αγωνία ο Εντουαρντς. Αλλά δεν θα ακούσει την απάντηση, διότι θα πέσει σε κώμα. Μια απάντηση που έτσι κι αλλιώς δεν θα προλάβει να του δώσει ο Γκρεγκ.
Ο Τσάρλτον είναι ο πρώτος από όσους επέζησαν και νοσηλεύτηκαν στο νοσοκομείο που θα το εγκαταλείψει. Και δεν θα γελάσει ποτέ ξανά. Ο Ματ Μπάσμπι θα παλεύει για τη ζωή του για τέσσερις μήνες μετά το δυστύχημα. Δεν θα ξαναγίνει αυτός που ήταν. Τα δάκρυά του θα στεγνώσουν για 10 χρόνια. Θα ξανακλάψει όταν η Γιουνάιτεντ το 1968 στο «Γουέμπλεϊ» θα συντρίψει την Μπενφίκα με 4-1 και θα πάρει το Κύπελλο Πρωταθλητριών.
Ο επίλογος της τραγωδίας
Στις 10 Φεβρουαρίου 1958, στο Μάντσεστερ, περισσότεροι από 200 χιλιάδες άνθρωποι έξω από το «Ολντ Τράφορντ» θα υποδεχθούν, για το τελευταίο χειροκρότημα, τα φέρετρα με τους επτά νεκρούς ποδοσφαιριστές της ομάδας. Τον Ρότζερ Μπερν, τον Τζεφ Μπεντ, τον Εντι Κόλμαν, τον Μαρκ Τζόουνς, τον Ντέιβιντ Πεγκ, τον Τόμι Τέιλορ και τον Μπίλι Γουέλαν. Στις 19 Φεβρουαρίου η ομάδα της Γιουνάιτεντ θα αντιμετωπίσει στο «Θέατρο των Ονείρων» τη Σέφιλντ έχοντας στην ενδεκάδα της πέντε πιτσιρικάδες κάτω των 18, τον Ερνι Τέιλορ, που είχε έρθει από την Μπλάκπουλ, και τον Σταν Κρόουδερ, από την Αστον Βίλα. Θα νικήσει 3-0 μέσα σε ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα και μπροστά σε ένα πλήθος 60 χιλιάδων ανθρώπων. Στις 2 τα ξημερώματα της επομένης μέρας ο Ντάνκαν Εντουαρντς, ο πιο προικισμένος ίσως ποδοσφαιριστής της γενιάς του, θα σβήσει σε ηλικία 23 ετών. Ο Εντουαρντς ήταν ο 22ος νεκρός εκείνης της τραγωδίας. Θα ακολουθήσει ο συγκυβερνήτης της μοιραίας πτήσης. Ο κυβερνήτης Θέιν θα απολυθεί από την BEA και για 12 χρόνια θα προσπαθεί να αποδείξει ότι αιτία του δυστυχήματος ήταν η δυσλειτουργία των μηχανών και η κακή κατάσταση του διαδρόμου απογείωσης και όχι ο πάγος στα φτερά. Το 1969 θα δικαιωθεί από μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων, αλλά κανείς από τους 23 ανθρώπους που χάθηκαν δεν θα γυρίσει πίσω...
Του Χρήστου Χαραλαμπόπουλου, οπαδού της United, από την SportDay της Τετάρτης, 6 Φεβρουαρίου 2008.
Δύο μέρες πριν, το Σάββατο, την πρώτη μέρα του Φεβρουαρίου, οι «μπέμπηδες» του Μπάσμπι είχαν παίξει ένα εκπληκτικό παιχνίδι κόντρα στην Αρσεναλ, την οποία μάλιστα είχαν νικήσει 5-4 μέσα στο «Χάιμπουρι», σε μια ποδοσφαιρική παράσταση που αποτέλεσε την αποθέωση του επιθετικού ποδοσφαίρου. Η Γιουνάιτεντ είχε προηγηθεί 3-0 στο ημίχρονο και ακόμα και όταν ισοφαρίστηκε από τους «κανονιέρηδες» δεν κλείστηκε πίσω στιγμή. Αντίθετα, αύξησε την πίεση στην άμυνα της Αρσεναλ, με κινητήριους μοχλούς τους Ντάνκαν Εντουαρντς, Εντι Κόλμαν, Κένι Μόργκαν, Αλμπερτ Σκάνλον και τον πιτσιρικά Μπόμπι Τσάρλτον, που έδειχνε να είναι μια τεράστια δεξαμενή ταλέντου, ένας ποδοσφαιρικός σούπερ νόβα που θα φώτιζε για χρόνια το ποδόσφαιρο της γηραιάς Αλβιώνας. «Μας επιτίθονταν κατά κύματα. Εκείνο που τους ένοιαζε ήταν να βάλουν περισσότερα γκολ από όσα θα μπορούσαν να δεχτούν. Το παιχνίδι θα μπορούσε να είχε τελειώσει και 10-7. Ηταν το καλύτερο ματς που έπαιξα ποτέ», θα θυμηθεί δέκα χρόνια μετά σε μια εκπομπή του BBC ο τερματοφύλακας της Αρσεναλ σε εκείνο το παιχνίδι, Τζακ Κέλσι. Κανείς από όσους είχαν παρακολουθήσει εκείνο το ματς στο «Χάιμπουρι» δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι ήταν η τελευταία ποδοσφαιρική παράσταση επί αγγλικού εδάφους μιας ομάδας που είχε όλες τις προϋποθέσεις να εξελιχθεί στην πρώτη ποδοσφαιρική δυναστεία της Αγγλίας στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο. Ηταν μια ομάδα που δημιουργήθηκε χάρη στις γνώσεις, την επιμονή, την υπομονή και το πείσμα του Ματ Μπάσμπι. Του μάνατζερ που πρώτος απ' όλους έδωσε ιδιαίτερο βάρος στο σκάουτινγκ, επιδιώκοντας να μαζέψει τους καλύτερους ποδοσφαιριστές που ταίριαζαν στη φιλοσοφία του. Αυτή του επιθετικού ποδοσφαίρου. Η Γιουνάιτεντ είχε μεταμορφωθεί σε μια ομάδα που η ορμή της δεν μπορούσε να περιοριστεί στην Αγγλία. Ο Μπάσμπι το καταλάβαινε και αυτό τον έφερε σε σύγκρουση με το αγγλικό ποδοσφαιρικό κατεστημένο. Τη χρονιά που δημιουργήθηκε το Κύπελλο Πρωταθλητριών, την περίοδο 1955-56, η αγγλική ποδοσφαιρική ομοσπονδία απαγόρευσε στην πρωταθλήτρια ομάδα, την Τσέλσι, να πάρει μέρος. Και το έκανε υποκινούμενη από την ίδια εκείνη διάθεση εσωστρέφειας και απομονωτισμού που τη διακατείχε όταν αρνιόταν μέχρι το 1950 να πάρει μέρος στα Παγκόσμια Κύπελλα. Ηταν η ίδια εκείνη διάθεση που έκανε τους «Times» να γράφουν στο δελτίο καιρού ότι «οι σφοδρές χιονοπτώσεις που αναμένονται από αύριο θα αποκλείσουν την Ευρώπη». Μια Ευρώπη της οποίας η Βρετανία ποτέ δεν ένιωσε ότι αποτελεί μέρος. Ούτε και σήμερα το νιώθει. Ο Μπάσμπι, παρ' ότι βέρος Βρετανός, στο ποδόσφαιρο είχε πολύ κοσμοπολίτικη προσέγγιση, που απέρριπτε την απομονωτική στάση της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας. Ετσι, όταν το 1956 η Γιουνάιτεντ πήρε το πρωτάθλημα, ο Μπάσμπι έγραψε στα παλιά του τα παπούτσια τις απαγορεύσεις της ομοσπονδίας και οδήγησε τη Γιουνάιτεντ στην περιπέτεια της Ευρώπης. Αυτή η πρώτη ευρωπαϊκή έξοδος αγγλικής ομάδας στέφθηκε με σχετική επιτυχία, μια και η Γιουνάιτεντ πραγματοποίησε μερικές εντυπωσιακές εμφανίσεις, όπως η νίκη με 10-0 επί της Αντερλεχτ στο «Ολντ Τράφορντ», και έφτασε μέχρι τα ημιτελικά, στα οποία αποκλείστηκε από τη μεγάλη ομάδα της Ρεάλ Μαδρίτης. Ο Μπάσμπι είχε βάλει στόχο το Κύπελλο Πρωταθλητριών. Είχε μεγάλη εμπιστοσύνη στην ομάδα του, αλλά γνώριζε πως το μόνο εμπόδιο για το Κύπελλο ήταν η Ρεάλ. Και η μοίρα, βέβαια, που τις διαθέσεις της δεν μπορούσε να τις μαντέψει ούτε ο Μπάσμπι ούτε κάποιος άλλος άνθρωπος...
Η τελευταία παράσταση στο Βελιγράδι
Το 1958 η Γιουνάιτεντ είχε μια ευκαιρία να φτάσει ξανά στα ημιτελικά. Εκείνο τον Φεβρουάριο η ομάδα επρόκειτο να επισκεφτεί για δεύτερη φορά μια χώρα που ανήκε σε εκείνο το μέρος της Ευρώπης που ο Τσόρτσιλ είχε χαρακτηρίσει «σιδηρούν παραπέτασμα». Η Ευρώπη και ολόκληρος ο πλανήτης μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν χωριστεί σε δύο διαφορετικούς κόσμους. Δύο κόσμους που δεν γνώριζαν ο ένας τον άλλον, που έβλεπαν ο ένας τον άλλον με φόβο, καχυποψία και σε ορισμένες περιπτώσεις μίσος. Η Γιουνάιτεντ θα ταξίδευε για το Βελιγράδι, όπου θα αντιμετώπιζε τον Ερυθρό Αστέρα, στη ρεβάνς του πρώτου παιχνιδιού, στο οποίο η Μάντσεστερ είχε επικρατήσει 2-1. Εάν προκρινόταν, θα αντιμετώπιζε στα ημιτελικά την ιταλική Μίλαν. Νωρίτερα την ίδια χρονιά είχε αποκλείσει σε διπλά παιχνίδια την Ντούγκλα Πράγας. Πολλοί από τους παίκτες της Γιουνάιτεντ σε εκείνο το ταξίδι στο Βελιγράδι, επηρεασμένοι από τις εφημερίδες και το ραδιόφωνο, που μιλούσαν για τη μεγάλη έλλειψη τροφίμων στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, είχαν πάρει μαζί τους μπισκότα, σοκολάτες και διάφορα γλυκά. Οταν έφτασαν στο Βελιγράδι το απόγευμα της Δευτέρας, ύστερα από μια άνετη πτήση, συνάντησαν μια πόλη φοβισμένη και σημαδεμένη από τη φτώχεια, η οποία στα μάτια των Εγγλέζων, που ζούσαν τελείως διαφορετικά, γινόταν ακόμα μεγαλύτερη. Ο Αλμπερτ Σκάνλον αργότερα θα διηγηθεί ότι σε κάθε όροφο του ξενοδοχείου στο οποίο έμενε η ομάδα υπήρχαν ένοπλοι φρουροί, ενώ αργότερα το ίδιο απόγευμα, όταν ο ίδιος με κάποιους συμπαίκτες του επιχείρησαν να κάνουν μια βόλτα στο Βελιγράδι, τους έκανε εντύπωση η μεγάλη φτώχεια (ο ίδιος είπε σε εφημερίδα του Μάντσεστερ πως «πολλοί φορούσαν παπούτσια από λάστιχα αυτοκινήτων, στα μαγαζιά υπήρχαν ουρές ανθρώπων που αναζητούσαν πράγματα που δεν υπήρχαν και η πόλη φαινόταν αιχμαλωτισμένη σε μια ζοφερή ατμόσφαιρα και δεν είχε να προσφέρει τίποτε σε έναν επισκέπτη»). Παρ' όλα αυτά, χιλιάδες άνθρωποι ήταν στα πεζοδρόμια, χαιρετώντας τους παίκτες της Γιουνάιτεντ στη διαδρομή με το πούλμαν μέχρι το γήπεδο. Η άφιξη της Μάντσεστερ στο Βελιγράδι ήταν το σημαντικότερο γεγονός που είχε συμβεί στη ζωή της πόλης τα τελευταία χρόνια. Η ομάδα του Μπάσμπι ήταν ήδη γνωστή στους Γιουγκοσλάβους, που την είδαν να επιβεβαιώνει την εκπληκτική δύναμή της στο γήπεδο, όταν πριν ακόμα συμπληρωθεί το πρώτο μισάωρο προηγείτο 3-0, με δύο από τα γκολ να έχουν σημειωθεί από τον Μπόμπι Τσάρλτον. Ειδικά το δεύτερο, ένας κεραυνός από τα 25 μέτρα, άφησε άφωνους τους φιλάθλους στο γήπεδο. Κι αυτό διότι, παρά την εκπληκτική εκτίναξή του, ο μαυροντυμένος Μπεάρα, ένας από τους καλύτερους τερματοφύλακες στην ιστορία του ποδοσφαίρου, δεν μπόρεσε να σταματήσει την πορεία της μπάλας προς τα δίχτυα. Μέχρι τότε κανείς δεν είχε διανοηθεί να προκαλέσει τον Μπεάρα από τόσο μακριά και να τον νικήσει. Στο δεύτερο ημίχρονο ο Ερυθρός Αστέρας μπόρεσε να ισορροπήσει κάπως και με τη βοήθεια κάποιων σφυριγμάτων, όπως σημείωναν οι αγγλικές εφημερίδες της εποχής, να ισοφαρίσει το σκορ, που όμως έδινε την πρόκριση στη Γιουνάιτεντ.
Η μοιραία πτήση
Την επομένη το πρωί, στις 6 Φεβρουαρίου, όταν το πούλμαν της Γιουνάιτεντ κατευθυνόταν στο αεροδρόμιο, ελάχιστα μέλη της αποστολής χάζευαν τη διαδρομή. Οι περισσότεροι κοιμούνταν στις θέσεις τους, αποκαμωμένοι από το γλέντι της προηγούμενης νύχτας. Μιας νύχτας που ξεκίνησε με μια δεξίωση στη βρετανική πρεσβεία του Βελιγραδίου και συνεχίστηκε στο ξενοδοχείο μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Η αποστολή της ομάδας καθυστέρησε στο αεροδρόμιο αρκετή ώρα, μια και ο Τζον Μπέρι είχε χάσει το διαβατήριό του. Και χωρίς διαβατήριο δεν μπορούσες να φύγεις από εκεί. Οι άνθρωποι της Γιουνάιτεντ πανικοβλήθηκαν λιγάκι, ειδοποίησαν την πρεσβεία για το πρόβλημα και γύρισαν στο ξενοδοχείο. Εκαναν άνω-κάτω το δωμάτιο που έμενε ο Μπέρι, έψαξαν μέχρι και στα σκουπίδια του ξενοδοχείου, αλλά τελικά το διαβατήριο του Μπέρι βρέθηκε… μέσα στη βαλίτσα του. Ολα τα μέλη της αποστολής, μετά την ταλαιπωρία των τριών τελευταίων ημερών, ανυπομονούσαν να επιστρέψουν στο Μάντσεστερ. Οι ποδοσφαιριστές περισσότερο απ' όλους, μια και το Σάββατο είχαν ένα σημαντικό παιχνίδι που μπορεί να έκρινε και τον τίτλο, κόντρα στη Γουλβς, τον σπουδαιότερο αντίπαλό τους εκείνη τη χρονιά. Το ενδεχόμενο της μεγαλύτερης ταλαιπωρίας ήταν που είχε ωθήσει τους ανθρώπους της Γιουνάιτεντ να μισθώσουν μια πτήση τσάρτερ με ένα αεροσκάφος των βρετανικών αερογραμμών της BEA (που αργότερα μετονομάστηκε σε British Airways), ένα δικινητήριο τύπου Elizabeth. Αυτός ο τύπος είχε ένα πολύ καλό ιστορικό ασφαλείας, γεγονός που επιβεβαιωνόταν και από την επιλογή της βασίλισσας να πετά με αυτό το αεροσκάφος. Η πτήση της Γιουνάιτεντ από το Βελιγράδι προς το Μάντσεστερ δεν θα γινόταν απευθείας, αλλά με ενδιάμεσο σταθμό το Μόναχο, όπου θα γινόταν ο ανεφοδιασμός σε καύσιμα. Οταν το αεροπλάνο άφησε το Βελιγράδι, ο καιρός ήταν καλός, με ήλιο και χωρίς σύννεφα. Μόλις, όμως, μπήκε στον εναέριο χώρο της Γερμανίας οι καιρικές συνθήκες άλλαξαν δραματικά. Ο ουρανός σκοτείνιασε, άρχισαν κάποιες αναταράξεις, ενώ την ώρα που οι δύο πιλότοι άρχισαν τη διαδικασία της καθόδου ο διάδρομος του αεροδρομίου του Μονάχου είχε ήδη σκεπαστεί από χιόνι. Παράλληλα, η πυκνή ομίχλη, που περιόριζε την ορατότητα, ανάγκασε τους πιλότους να επιλέξουν τη διαδικασία προσέγγισης μέσω των οργάνων. Μόλις το αεροπλάνο προσγειώθηκε, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, ανακοινώθηκε στους επιβάτες ότι έπρεπε να αποβιβαστούν, διότι θα χρειάζονταν περίπου 40 λεπτά για τον ανεφοδιασμό του αεροπλάνου. Ο δημοσιογράφος Φρανκ Τέιλορ, της εφημερίδας του Μάντσεστερ «Chronicle», θυμόταν ότι «μόλις άνοιξε η πόρτα του αεροπλάνου για να κατέβουμε, μέσα στην καμπίνα όρμησε ένας αέρας τόσο παγωμένος, λες και προερχόταν από τις στέπες της Σιβηρίας. Πρώτος κατέβηκε προσεκτικά ο Ντάνκαν Εντουαρντς, που σήκωσε τον γιακά του για να προστατευτεί από τον παγωμένο αέρα, ενώ φώναξε στους άλλους να προσέχουν πού πατάνε λόγω του πάγου που είχε πιάσει το έδαφος». Μόλις όλοι οι επιβάτες έφτασαν στη ζεστασιά του τέρμιναλ, άρχισαν να τριγυρνούν στα καταστήματα για να αγοράσουν κάποιο αναμνηστικό ή αναζητούσαν να πιουν κάτι ζεστό στο μπαρ. Στις 2:15 μετά το μεσημέρι όλοι ειδοποιήθηκαν να επιστρέψουν στο αεροπλάνο, μια και ο ανεφοδιασμός είχε ολοκληρωθεί και όλα ήταν έτοιμα για τη συνέχεια του ταξιδιού. Καθώς επέστρεφαν στο αεροπλάνο, ο Ρότζερ Μπερν, ένας από τους παίκτες της Γιουνάιτεντ, παρατήρησε ότι μέσα στα 40 λεπτά που διήρκεσε ο ανεφοδιασμός οι τροχοί του αεροπλάνου είχαν καλυφθεί από το χιόνι. Παρ' όλα αυτά, κανείς δεν ανησυχούσε και οι περισσότεροι ανυπομονούσαν να επιστρέψουν στο αεροπλάνο για να φάνε, να κοιμηθούν ή να παίξουν χαρτιά. Ο Μπιλ Φουλκς, ένας από τους μεγαλύτερους πλάγιους μπακ που ανέδειξε το αγγλικό ποδόσφαιρο, έλεγε με σιγουριά: «Θα προσγειωθούμε στο Μάντσεστερ στις 7 το απόγευμα». Στις 2:19 μ.μ. ο πύργος ελέγχου έδωσε άδεια στον κυβερνήτη Τζέιμς Θέιν και τον συγκυβερνήτη Κεν Ρέιμεντ να απογειωθούν. Οι επιβάτες άκουσαν τον θόρυβο που έκαναν οι μηχανές και το αεροπλάνο άρχισε να κινείται στον διάδρομο. «Θυμάμαι ότι κοιτούσα από το παράθυρο για να δω τη στιγμή που οι τροχοί θα ξεκολλούσαν από το έδαφος και θα απογειωνόμασταν. Μόλις η ισχύς των μηχανών μεγάλωσε και αρχίσαμε να αναπτύσσουμε ταχύτητα, ξαφνικά φρενάραμε και το αεροπλάνο σταμάτησε στη μέση του διαδρόμου, χωρίς κανείς να ξέρει γιατί», θα γράψει αργότερα ο Μπόμπι Τσάρλτον. Οι πιλότοι σταμάτησαν το αεροσκάφος εξαιτίας ενός περίεργου θορύβου που άκουσαν στη μία από τις δύο μηχανές, που, όπως ισχυρίστηκε αργότερα ο κυβερνήτης Τζέιμς Θέιν, οφειλόταν στην υπερτροφοδοσία με καύσιμα, γεγονός που συχνά συνέβαινε σε αεροσκάφη αυτού του τύπου, ιδιαίτερα σε αεροδρόμια που βρίσκονταν σε μεγάλο υψόμετρο, όπως αυτό του Μονάχου. Τα δικινητήρια Elizabeth είχαν τόσο ισχυρές μηχανές, που μπορούσαν να απογειωθούν και με τη μία μόνο. Οι πιλότοι ετοιμάστηκαν για μια δεύτερη προσπάθεια απογείωσης στις 2:34 μ.μ., αλλά και πάλι το αεροπλάνο σταμάτησε στη μέση του διαδρόμου, μια και η μία μηχανή έκανε τον ίδιο παράξενο θόρυβο. Στο εσωτερικό του αεροπλάνου άρχισε να δημιουργείται ανησυχία και ο πανύψηλος πρώην τερματοφύλακας της εθνικής Αγγλίας, Φρανκ Σουίφτ, που συνόδευε την αποστολή ως δημοσιογράφος της εφημερίδας «News of the World», σηκώθηκε από τη θέση του και φώναξε: «Τι διάολο συμβαίνει και δεν μπορούμε να σηκωθούμε;». Ενας συνοδός από το πλήρωμα της καμπίνας είπε στους επιβάτες ότι υπάρχει ένα μικρό αλλά όχι ανησυχητικό πρόβλημα, που θα χρειαζόταν λίγη ώρα για να διορθωθεί, και κάλεσε τους επιβάτες να αποβιβαστούν και πάλι. Καθώς κατευθύνονταν πάλι προς το τέρμιναλ του αεροδρομίου, ο δημοσιογράφος Φρανκ Τέιλορ, που είχε υπηρετήσει στη βρετανική πολεμική αεροπορία (ο οποίος αργότερα θα γράψει το βιβλίο «The day a team died), είπε στον Τσάρλτον, που ήταν ανήσυχος: «Οποιο και να είναι το πρόβλημα, δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος. Ο πιλότος μπορεί να διακόψει ανά πάσα στιγμή τη διαδικασία απογείωσης, πριν το αεροπλάνο αναπτύξει πλήρη ισχύ, χωρίς κίνδυνο για τους επιβάτες». Πριν οι επιβάτες προλάβουν να πιουν τον καφέ που παρήγγειλαν, ειδοποιήθηκαν να επιστρέψουν στο αεροπλάνο. Ο Μπιλ Φουλκς θα πει αργότερα στους δημοσιογράφους: «Αυτή η ειδοποίηση δεν μου άρεσε. Ηρθε πολύ γρήγορα. Μέσα σε 10 λεπτά πρόλαβαν να διορθώσουν τη βλάβη;». Το ίδιο ανήσυχος ήταν και ο Φρανκ Τέιλορ, που ήξερε ότι υπήρχαν κίνδυνοι από τον πάγο που θα μπορούσε να κάτσει στα φτερά. Και είχαν δίκιο, μια και ο κυβερνήτης Θέιν αργότερα θα παραδεχτεί ότι «με τον Κεν, τον συγκυβερνήτη, δεν βγήκαμε καθόλου από το κόκπιτ, απλώς κουβεντιάσαμε για τη χιονόπτωση που είχε αραιώσει, κοιτάξαμε τα φτερά από την καμπίνα, που έμοιαζαν εντάξει, και αποφασίσαμε να πετάξουμε χωρίς να βάλουμε να καθαρίσουν τα φτερά». Οι επιβάτες ήταν ανήσυχοι. Ο Μπόμπι Τσάρλτον με τον συμπαίκτη του Ντένις Βάιολετ πήγαν στο μπροστινό μέρος του αεροπλάνου, αλλάζοντας θέσεις με τους Τόμι Τέιλορ και Ντέιβ Πεγκ, οι οποίοι οδηγούμενοι από μια έμπνευση που θα αποδεικνυόταν τραγική στη συνέχεια μετακινήθηκαν στο πίσω μέρος του αεροπλάνου επειδή πίστεψαν ότι θα ήταν περισσότερο ασφαλείς. Οταν όλοι τακτοποιήθηκαν στις θέσεις τους, πάλι υπήρξε καθυστέρηση, μια και στο μέτρημα διαπιστώθηκε ότι έλειπε ένας επιβάτης, ο δημοσιογράφος Αλφ Κλαρκ της «Manchester Evening Chronicle», που καθυστέρησε στο τέρμιναλ διότι τηλεφώνησε στην εφημερίδα του για να ενημερώσει για τα προβλήματα της πτήσης. Στις 2:56 μ.μ. ο κυβερνήτης Θέιν πήρε άδεια από τον πύργο ελέγχου για να ξεκινήσει τις διαδικασίες απογείωσης. Στις 3:02 μ.μ. ο πύργος ελέγχου ενημερώνει τον Θέιν και τον συγκυβερνήτη Ρέιμεντ ότι είχαν στη διάθεσή τους δύο λεπτά για να απογειωθούν. Από εκεί και πέρα άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για 23 από τα 43 άτομα που επέβαιναν στο αεροπλάνο. Το αεροπλάνο άρχισε να χάνει ταχύτητα και να πλησιάζει τον φράκτη στο τέλος του διαδρόμου. «Θεέ μου, δεν θα τα καταφέρουμε», ήταν τα τελευταία λόγια του συγκυβερνήτη Ρέιμεντ, ενώ ο αρχηγός της Γιουνάιτεντ, ο Ρότζερ Μπερν, τραύλισε: «Θα σκοτωθούμε!». Σαν ψίθυρος από μακριά ήρθαν τα λόγια του Μπίλι Γουίλαν, ενός αφοσιωμένου καθολικού: «Ο,τι κι αν γίνει, είμαι έτοιμος». Αμέσως μετά το αεροπλάνο πέφτει πάνω στον φράκτη, βγαίνει στον δρόμο έξω από το αεροδρόμιο και το δεξί φτερό του διαλύεται πάνω σε ένα σπίτι, που αμέσως πιάνει φωτιά. Σαν από θαύμα, μια γυναίκα που βρισκόταν μέσα στο σπίτι, η Αννα Γουίνκλερ, και τα τρία παιδιά της κατορθώνουν να βγουν από το φλεγόμενο οίκημα χωρίς να πάθουν το παραμικρό! Το αεροπλάνο, έχοντας χάσει το ένα φτερό και ένα μέρος της ουράς του, αρχίζει να στριφογυρίζει τρελά πάνω στο χιονισμένο έδαφος, σαν μια μεθυσμένη μεταλλική μπαλαρίνα που χορεύει με παρτενέρ τον θάνατο. Ενας ανατριχιαστικός θόρυβος από μέταλλα που σέρνονται και στριγκλίζουν. Το πληγωμένο αεροσκάφος χτυπά με δύναμη σε ένα δέντρο και αμέσως μετά πέφτει με ορμή –πρώτα με το πίσω μέρος– σε ένα ξύλινο υπόστεγο, μέσα στο οποίο βρισκόταν ένα βυτίο με καύσιμα. Ακολουθεί μια φοβερή έκρηξη και ένα τεράστιο μπουκέτο με φλόγες ανοίγει προς τον γκρίζο βαυαρικό ουρανό. Εκείνη τη στιγμή τελείωσε η ιστορία της Γιουνάιτεντ του Ματ Μπάσμπι και η ζωή 23 ανθρώπων. Για κάποιους άλλους, κατά έναν περίεργο τρόπο, έπειτα από εκείνη την έκρηξη η ζωή ξανάρχισε. Σε όσους επέζησαν θα κληροδοτήσει μια σκιά στο βλέμμα και ένα σκοτεινό δωμάτιο στις μνήμες τους. Ο Χάρι Γκρεγκ, ένας από τους επιζήσαντες ποδοσφαιριστές της ομάδας, θα εξελιχθεί σε ήρωα της τραγωδίας. Θα καταφέρει να σώσει μέσα από τα συντρίμμια μια μητέρα με το 22 μηνών κοριτσάκι της αλλά και αρκετούς από τους συμπαίκτες του, που τους απομάκρυνε πριν από τη δεύτερη έκρηξη της δεξαμενής καυσίμων του αεροπλάνου. Ο Χάρι Γκρεγκ αργότερα, στο νοσοκομείο, θα δει τον Ντάνκαν Εντουαρντς, τον καλύτερο παίκτη της ομάδας που χάθηκε, να παλεύει για τη ζωή του.
«Τι ώρα είναι η σέντρα, Χάρι;», θα ρωτήσει ο χαμένος στις παραισθήσεις Εντουαρντς.
«Στις τρεις, φίλε. Στις τρεις», θα απαντήσει ο Χάρι με έναν κόμπο στη φωνή.
«Θα προλάβουμε, έτσι;», ξαναρώτησε με αγωνία ο Εντουαρντς. Αλλά δεν θα ακούσει την απάντηση, διότι θα πέσει σε κώμα. Μια απάντηση που έτσι κι αλλιώς δεν θα προλάβει να του δώσει ο Γκρεγκ.
Ο Τσάρλτον είναι ο πρώτος από όσους επέζησαν και νοσηλεύτηκαν στο νοσοκομείο που θα το εγκαταλείψει. Και δεν θα γελάσει ποτέ ξανά. Ο Ματ Μπάσμπι θα παλεύει για τη ζωή του για τέσσερις μήνες μετά το δυστύχημα. Δεν θα ξαναγίνει αυτός που ήταν. Τα δάκρυά του θα στεγνώσουν για 10 χρόνια. Θα ξανακλάψει όταν η Γιουνάιτεντ το 1968 στο «Γουέμπλεϊ» θα συντρίψει την Μπενφίκα με 4-1 και θα πάρει το Κύπελλο Πρωταθλητριών.
Ο επίλογος της τραγωδίας
Στις 10 Φεβρουαρίου 1958, στο Μάντσεστερ, περισσότεροι από 200 χιλιάδες άνθρωποι έξω από το «Ολντ Τράφορντ» θα υποδεχθούν, για το τελευταίο χειροκρότημα, τα φέρετρα με τους επτά νεκρούς ποδοσφαιριστές της ομάδας. Τον Ρότζερ Μπερν, τον Τζεφ Μπεντ, τον Εντι Κόλμαν, τον Μαρκ Τζόουνς, τον Ντέιβιντ Πεγκ, τον Τόμι Τέιλορ και τον Μπίλι Γουέλαν. Στις 19 Φεβρουαρίου η ομάδα της Γιουνάιτεντ θα αντιμετωπίσει στο «Θέατρο των Ονείρων» τη Σέφιλντ έχοντας στην ενδεκάδα της πέντε πιτσιρικάδες κάτω των 18, τον Ερνι Τέιλορ, που είχε έρθει από την Μπλάκπουλ, και τον Σταν Κρόουδερ, από την Αστον Βίλα. Θα νικήσει 3-0 μέσα σε ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα και μπροστά σε ένα πλήθος 60 χιλιάδων ανθρώπων. Στις 2 τα ξημερώματα της επομένης μέρας ο Ντάνκαν Εντουαρντς, ο πιο προικισμένος ίσως ποδοσφαιριστής της γενιάς του, θα σβήσει σε ηλικία 23 ετών. Ο Εντουαρντς ήταν ο 22ος νεκρός εκείνης της τραγωδίας. Θα ακολουθήσει ο συγκυβερνήτης της μοιραίας πτήσης. Ο κυβερνήτης Θέιν θα απολυθεί από την BEA και για 12 χρόνια θα προσπαθεί να αποδείξει ότι αιτία του δυστυχήματος ήταν η δυσλειτουργία των μηχανών και η κακή κατάσταση του διαδρόμου απογείωσης και όχι ο πάγος στα φτερά. Το 1969 θα δικαιωθεί από μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων, αλλά κανείς από τους 23 ανθρώπους που χάθηκαν δεν θα γυρίσει πίσω...
Του Χρήστου Χαραλαμπόπουλου, οπαδού της United, από την SportDay της Τετάρτης, 6 Φεβρουαρίου 2008.
Η ανάμνηση της τραγωδίας μπορεί (;) να τους ενώσει
Από τη στιγμή που δημιουργήθηκε η Πρέμιερ Λιγκ, δεκαπέντε χρόνια πριν, πολλοί είναι αυτοί που επαινούν τη διοργανώτρια αρχή για τον καταρτισμό του προγράμματος κάθε σεζόν μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή. Με την εισαγωγή δεδομένων η λίγκα αποφεύγει όσο μπορεί τη διεξαγωγή μεγάλων ντέρμπι τις πρώτες αγωνιστικές, με εξαίρεση το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου, που είναι εθνική αργία. Ταυτόχρονα, καταφέρνει να έχει αγώνες μεταξύ ομάδων από κοντινές πόλεις την περίοδο των Χριστουγέννων, ώστε οι οπαδοί να μη μετακινούνται σε μεγάλες αποστάσεις.
Τη φετινή, όμως, χρονιά η Πρέμιερ Λιγκ επικρίθηκε για την αμέλειά της, μια και το ντέρμπι του Μάντσεστερ συμπίπτει χρονικά με την 50ή επέτειο της αεροπορικής τραγωδίας του Μονάχου!
Η ανακοίνωση του προγράμματος σήμανε συναγερμό στα επιτελεία και των δύο συλλόγων, που εδώ και τέσσερις μήνες βρίσκονται σε συνεχή επαφή προκειμένου να καθορίσουν όλες τις λεπτομέρειες, ώστε να αποδοθεί ο φόρος τιμής, όπως πραγματικά αρμόζει, στα 23 θύματα της τραγωδίας.
Οι παίκτες της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ θα αγωνιστούν στο συγκεκριμένο παιχνίδι με φανέλες αυθεντικές ρεπλίκες του 1958 (ένθετη φωτό), οι οποίες δεν θα έχουν κανένα σήμα ούτε τα νούμερα και τα ονόματα των παικτών. Ομως, και η Σίτι εξασφάλισε την άδεια από τον χορηγό της φανέλας για να μην υπάρξει το λογότυπό του και μια μαύρη κορδέλα θα υπάρχει στις εμφανίσεις. Μέχρι εδώ όλα καλά! Εκείνο που φοβίζει είναι πως οι οπαδοί της Σίτι δεν θα τηρήσουν ενός λεπτού σιγή και έτσι επιλέχτηκε η πρόταση να υπάρξει ενός λεπτού χειροκρότημα. Ομως τελικά η Γιουνάιτεντ επέμεινε στην επιλογή της για σιγή.
Η διοίκηση της Σίτι, για να αποφύγει τα χειρότερα, απέστειλε μια επιστολή στους 3.000 οπαδούς που θα βρεθούν στο «Ολντ Τράφορντ», που υπογράφουν ο προπονητής Σβεν Γκόραν Ερικσον και ο αρχηγός της ομάδας Ρίτσαρντ Νταν, με την ελπίδα πως θα αποτρέψουν τους ασεβείς να δημιουργήσουν οποιοδήποτε πρόβλημα. Στο πλαίσιο αυτό οι «πολίτες» προσπαθούν να προωθήσουν την άποψη πως το Μονάχο ήταν μια τραγωδία που έπληξε ολόκληρη την πόλη του Μάντσεστερ και όχι μόνο την «κόκκινη» πλευρά του. Εξάλλου και η Σίτι είχε ένα δικό της άνθρωπο στο μοιραίο αεροπλάνο. Ο τερματοφύλακάς της επί μια δεκαπενταετία (μέχρι το 1950) και ένας από τους κορυφαίους όλων των εποχών στην Αγγλία, Φρανκ Σουίφτ, είχε ταξιδέψει στο Βελιγράδι ως ρεπόρτερ της εφημερίδας «News of The World». Ο Σουίφτ, αν και ανασύρθηκε τραυματίας από τα συντρίμμια του αεροσκάφους, άφησε την τελευταία πνοή του στο νοσοκομείο λίγες ώρες αργότερα. Μάλιστα, η σύζυγός του και η κόρη του πληροφορήθηκαν τον θάνατό του στο σπίτι του προπονητή της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, Ματ Μπάσμπι, με τον οποίο ήταν γείτονες.
Η αγωνία των ανθρώπων της Γιουνάιτεντ είναι τέτοια, που υπολογίζουν μέχρι και την ώρα που θα πρέπει να ανοίξει η θύρα των φιλοξενούμενων, προκειμένου να εξασφαλίσουν πως κανείς οπαδός της Σίτι δεν θα φτάσει καθυστερημένα στο γήπεδο και θα ψάχνει τη θέση του την ώρα που θα τηρείται η σιγή του ενός λεπτού.
Μπορεί για κάποιους οι προετοιμασίες αυτές να αγγίζουν τα όρια της υπερβολής, όμως δεν είναι λίγοι αυτοί που επισημαίνουν πως ο σεβασμός ή όχι των θυμάτων της τραγωδίας του Μονάχου θα είναι ένα ψυχογράφημα για τη σύγχρονη αγγλική κοινωνία.
Ο ξεχασμένος επιζών
Για πρώτη φορά στον μισό αιώνα που συμπληρώνεται σήμερα από την ημέρα της τραγωδίας, ένας άνθρωπος που επέβαινε επίσης στο αεροσκάφος των βρετανικών αερογραμμών θα λάβει μέρος στις εκδηλώσεις για τη μνήμη των 23 θυμάτων. Ο Μπάτο Τομάσεβιτς ήταν ο διπλωματικός ακόλουθος της γιουγκοσλαβικής πρεσβείας στο Λονδίνο και ήταν αυτός που συνόδευσε την αποστολή στο Βελιγράδι. Στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου δεν ήταν εύκολο να ταξιδέψει κάποιος στα κομμουνιστικά κράτη χωρίς συνοδεία. Ο Τομάσεβιτς συνδύασε εκείνο το ταξίδι και με έναν ακόμα λόγο, διότι ήθελε να ζητήσει την άδεια να παντρευτεί μία Αγγλίδα που γνώρισε στο πανεπιστήμιο του Εξετερ.
«Η κατάσταση στο αεροπλάνο ήταν πολύ εύθυμη. Πολλά γέλια και αστεία, τα οποία βοήθησε αρκετά και το πλήρωμα, που σέρβιρε ουίσκι», θυμάται ο Τομάσεβιτς για τα λεπτά που προηγήθηκαν της τραγωδίας. «Καθόμουν στην πρώτη σειρά του αεροπλάνου και ο αεροσυνοδός με ρώτησε αν ήθελα να αλλάξω θέση, όπως έκαναν και οι υπόλοιποι επιβάτες. Το έκανα. Εγώ έζησα. Αυτός πέθανε...», θυμάται με έντονη συγκίνηση ο Γιουγκοσλάβος πρώην διπλωμάτης, που για πρώτη φορά φέτος δέχθηκε να μιλήσει για εκείνη την τραγωδία στην εφημερίδα «Independent». Μετά την πτώση του αεροπλάνου είχε εκτοξευθεί μαζί με το κάθισμά του περίπου 200 μέτρα μακριά από τα συντρίμμια της ατράκτου. «Αρχικά δεν είχα καταλάβει τι είχε συμβεί. Οταν άνοιξα τα μάτια μου είδα μόνο το λευκό χιονισμένο τοπίο. Γύρισα το κεφάλι μου και είδα τα συντρίμμια του αεροπλάνου και γύρω του ανθρώπους με αίματα και κάποιους άλλους βρεγμένους με τα καύσιμα».
Ο Τομάσεβιτς, όπως και όλοι οι επιζήσαντες της τραγωδίας, έπλεξαν το εγκώμιο του τερματοφύλακα της Γιουνάιτεντ, Χάρι Γκρεγκ, ο οποίος, ρισκάροντας τη ζωή του, κατάφερε να απεγκλωβίσει από τα συντρίμμια τουλάχιστον τρεις τραυματίες.
Στο νοσοκομείο ο Τομάσεβιτς ήταν στο ίδιο δωμάτιο με τους ποδοσφαιριστές. Εκεί έμαθε από τον Γκρεγκ ποιοι είχαν καταφέρει να επιζήσουν και ποιοι όχι. Στο άκουσμα των θλιβερών νέων θυμάται τον Τσάρλτον να δηλώνει: «Δεν πρόκειται ποτέ να ξαναμπώ σε αεροπλάνο, ακόμα και αν αυτό είναι εις βάρος της καριέρας μου». Τελικά και μπήκε και οδήγησε τη Γιουνάιτεντ δέκα χρόνια μετά στην κορυφή της Ευρώπης.
Ο Τομάσεβιτς μετά το δυστύχημα αποφάσισε να παντρευτεί την αγαπημένη του χωρίς να πάρει έγκριση, κάτι που είχε αποτέλεσμα να εκδιωχθεί από το διπλωματικό σώμα. Επέστρεψε στο Βελιγράδι και εργάστηκε αρχικά ως δημοσιογράφος και στη συνέχεια ως γενικός διευθυντής της κρατικής τηλεόρασης. Από τη θέση αυτή απομακρύνθηκε ύστερα από απόφαση του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς. Σαν να μην έφτανε αυτό, ο Σέρβος πρόεδρος έδωσε εντολή να φυλακιστεί, ωστόσο κατάφερε να δραπετεύσει από τη χώρα.
Η απόφασή του να εμφανιστεί δημόσια σε εκδήλωση ύστερα από μισό αιώνα έχει να κάνει με την επιθυμία του να δει ξανά τους ανθρώπους που έζησε δίπλα τους την πιο έντονη στιγμή της ζωής του. «Μου το ζήτησε ο Χάρι Γκρεγκ και δεν μπορούσα να αρνηθώ. Είμαι 78 ετών πια και σκέφτηκα πως ήρθε η ώρα να τους συναντήσω και πάλι. Πέρασαν πενήντα χρόνια, αλλά όλα ζουν μέσα στο μυαλό μου. Δεν είναι κάτι που ξεχνάς», σχολιάζει με πικρό χαμόγελο.
Της Εύης Μάνου από την SportDay της Τετάρτης, 6 Φεβρουαρίου 2008
Τη φετινή, όμως, χρονιά η Πρέμιερ Λιγκ επικρίθηκε για την αμέλειά της, μια και το ντέρμπι του Μάντσεστερ συμπίπτει χρονικά με την 50ή επέτειο της αεροπορικής τραγωδίας του Μονάχου!
Η ανακοίνωση του προγράμματος σήμανε συναγερμό στα επιτελεία και των δύο συλλόγων, που εδώ και τέσσερις μήνες βρίσκονται σε συνεχή επαφή προκειμένου να καθορίσουν όλες τις λεπτομέρειες, ώστε να αποδοθεί ο φόρος τιμής, όπως πραγματικά αρμόζει, στα 23 θύματα της τραγωδίας.
Οι παίκτες της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ θα αγωνιστούν στο συγκεκριμένο παιχνίδι με φανέλες αυθεντικές ρεπλίκες του 1958 (ένθετη φωτό), οι οποίες δεν θα έχουν κανένα σήμα ούτε τα νούμερα και τα ονόματα των παικτών. Ομως, και η Σίτι εξασφάλισε την άδεια από τον χορηγό της φανέλας για να μην υπάρξει το λογότυπό του και μια μαύρη κορδέλα θα υπάρχει στις εμφανίσεις. Μέχρι εδώ όλα καλά! Εκείνο που φοβίζει είναι πως οι οπαδοί της Σίτι δεν θα τηρήσουν ενός λεπτού σιγή και έτσι επιλέχτηκε η πρόταση να υπάρξει ενός λεπτού χειροκρότημα. Ομως τελικά η Γιουνάιτεντ επέμεινε στην επιλογή της για σιγή.
Η διοίκηση της Σίτι, για να αποφύγει τα χειρότερα, απέστειλε μια επιστολή στους 3.000 οπαδούς που θα βρεθούν στο «Ολντ Τράφορντ», που υπογράφουν ο προπονητής Σβεν Γκόραν Ερικσον και ο αρχηγός της ομάδας Ρίτσαρντ Νταν, με την ελπίδα πως θα αποτρέψουν τους ασεβείς να δημιουργήσουν οποιοδήποτε πρόβλημα. Στο πλαίσιο αυτό οι «πολίτες» προσπαθούν να προωθήσουν την άποψη πως το Μονάχο ήταν μια τραγωδία που έπληξε ολόκληρη την πόλη του Μάντσεστερ και όχι μόνο την «κόκκινη» πλευρά του. Εξάλλου και η Σίτι είχε ένα δικό της άνθρωπο στο μοιραίο αεροπλάνο. Ο τερματοφύλακάς της επί μια δεκαπενταετία (μέχρι το 1950) και ένας από τους κορυφαίους όλων των εποχών στην Αγγλία, Φρανκ Σουίφτ, είχε ταξιδέψει στο Βελιγράδι ως ρεπόρτερ της εφημερίδας «News of The World». Ο Σουίφτ, αν και ανασύρθηκε τραυματίας από τα συντρίμμια του αεροσκάφους, άφησε την τελευταία πνοή του στο νοσοκομείο λίγες ώρες αργότερα. Μάλιστα, η σύζυγός του και η κόρη του πληροφορήθηκαν τον θάνατό του στο σπίτι του προπονητή της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, Ματ Μπάσμπι, με τον οποίο ήταν γείτονες.
Η αγωνία των ανθρώπων της Γιουνάιτεντ είναι τέτοια, που υπολογίζουν μέχρι και την ώρα που θα πρέπει να ανοίξει η θύρα των φιλοξενούμενων, προκειμένου να εξασφαλίσουν πως κανείς οπαδός της Σίτι δεν θα φτάσει καθυστερημένα στο γήπεδο και θα ψάχνει τη θέση του την ώρα που θα τηρείται η σιγή του ενός λεπτού.
Μπορεί για κάποιους οι προετοιμασίες αυτές να αγγίζουν τα όρια της υπερβολής, όμως δεν είναι λίγοι αυτοί που επισημαίνουν πως ο σεβασμός ή όχι των θυμάτων της τραγωδίας του Μονάχου θα είναι ένα ψυχογράφημα για τη σύγχρονη αγγλική κοινωνία.
Ο ξεχασμένος επιζών
Για πρώτη φορά στον μισό αιώνα που συμπληρώνεται σήμερα από την ημέρα της τραγωδίας, ένας άνθρωπος που επέβαινε επίσης στο αεροσκάφος των βρετανικών αερογραμμών θα λάβει μέρος στις εκδηλώσεις για τη μνήμη των 23 θυμάτων. Ο Μπάτο Τομάσεβιτς ήταν ο διπλωματικός ακόλουθος της γιουγκοσλαβικής πρεσβείας στο Λονδίνο και ήταν αυτός που συνόδευσε την αποστολή στο Βελιγράδι. Στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου δεν ήταν εύκολο να ταξιδέψει κάποιος στα κομμουνιστικά κράτη χωρίς συνοδεία. Ο Τομάσεβιτς συνδύασε εκείνο το ταξίδι και με έναν ακόμα λόγο, διότι ήθελε να ζητήσει την άδεια να παντρευτεί μία Αγγλίδα που γνώρισε στο πανεπιστήμιο του Εξετερ.
«Η κατάσταση στο αεροπλάνο ήταν πολύ εύθυμη. Πολλά γέλια και αστεία, τα οποία βοήθησε αρκετά και το πλήρωμα, που σέρβιρε ουίσκι», θυμάται ο Τομάσεβιτς για τα λεπτά που προηγήθηκαν της τραγωδίας. «Καθόμουν στην πρώτη σειρά του αεροπλάνου και ο αεροσυνοδός με ρώτησε αν ήθελα να αλλάξω θέση, όπως έκαναν και οι υπόλοιποι επιβάτες. Το έκανα. Εγώ έζησα. Αυτός πέθανε...», θυμάται με έντονη συγκίνηση ο Γιουγκοσλάβος πρώην διπλωμάτης, που για πρώτη φορά φέτος δέχθηκε να μιλήσει για εκείνη την τραγωδία στην εφημερίδα «Independent». Μετά την πτώση του αεροπλάνου είχε εκτοξευθεί μαζί με το κάθισμά του περίπου 200 μέτρα μακριά από τα συντρίμμια της ατράκτου. «Αρχικά δεν είχα καταλάβει τι είχε συμβεί. Οταν άνοιξα τα μάτια μου είδα μόνο το λευκό χιονισμένο τοπίο. Γύρισα το κεφάλι μου και είδα τα συντρίμμια του αεροπλάνου και γύρω του ανθρώπους με αίματα και κάποιους άλλους βρεγμένους με τα καύσιμα».
Ο Τομάσεβιτς, όπως και όλοι οι επιζήσαντες της τραγωδίας, έπλεξαν το εγκώμιο του τερματοφύλακα της Γιουνάιτεντ, Χάρι Γκρεγκ, ο οποίος, ρισκάροντας τη ζωή του, κατάφερε να απεγκλωβίσει από τα συντρίμμια τουλάχιστον τρεις τραυματίες.
Στο νοσοκομείο ο Τομάσεβιτς ήταν στο ίδιο δωμάτιο με τους ποδοσφαιριστές. Εκεί έμαθε από τον Γκρεγκ ποιοι είχαν καταφέρει να επιζήσουν και ποιοι όχι. Στο άκουσμα των θλιβερών νέων θυμάται τον Τσάρλτον να δηλώνει: «Δεν πρόκειται ποτέ να ξαναμπώ σε αεροπλάνο, ακόμα και αν αυτό είναι εις βάρος της καριέρας μου». Τελικά και μπήκε και οδήγησε τη Γιουνάιτεντ δέκα χρόνια μετά στην κορυφή της Ευρώπης.
Ο Τομάσεβιτς μετά το δυστύχημα αποφάσισε να παντρευτεί την αγαπημένη του χωρίς να πάρει έγκριση, κάτι που είχε αποτέλεσμα να εκδιωχθεί από το διπλωματικό σώμα. Επέστρεψε στο Βελιγράδι και εργάστηκε αρχικά ως δημοσιογράφος και στη συνέχεια ως γενικός διευθυντής της κρατικής τηλεόρασης. Από τη θέση αυτή απομακρύνθηκε ύστερα από απόφαση του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς. Σαν να μην έφτανε αυτό, ο Σέρβος πρόεδρος έδωσε εντολή να φυλακιστεί, ωστόσο κατάφερε να δραπετεύσει από τη χώρα.
Η απόφασή του να εμφανιστεί δημόσια σε εκδήλωση ύστερα από μισό αιώνα έχει να κάνει με την επιθυμία του να δει ξανά τους ανθρώπους που έζησε δίπλα τους την πιο έντονη στιγμή της ζωής του. «Μου το ζήτησε ο Χάρι Γκρεγκ και δεν μπορούσα να αρνηθώ. Είμαι 78 ετών πια και σκέφτηκα πως ήρθε η ώρα να τους συναντήσω και πάλι. Πέρασαν πενήντα χρόνια, αλλά όλα ζουν μέσα στο μυαλό μου. Δεν είναι κάτι που ξεχνάς», σχολιάζει με πικρό χαμόγελο.
Της Εύης Μάνου από την SportDay της Τετάρτης, 6 Φεβρουαρίου 2008
